VishareClub.com – Trithức là sứcmạnh

“Thiếu cảm xúc thì không thể biến đổi bóng tối thành ánh sáng

và bất động thành chuyển động”

-CARL JUNG

Tôi muốn giới thiệu với bạn một anh chàng tên Walt. Anh là một con người tử tế, chừng mực, luôn cố gắng làm những gì hợp lý. Anh sống một đời sống nghiêm túc; khoa học: mọi thứ đều có chổ của nó và theo trật tự của nó. Ngày nào anh cũng thức dậy đúng 6 giờ 30, tắm rửa và cạo râu, uống cà phê, ăn sáng, rồi ra khỏi cửa lúc 7 giờ 10 để đi một quãng đường 45 phút tới chổ làm việc. Anh đến văn phòng lúc 8 giờ rồi ngồi làm cùng một công việc mà anh làm từ suốt hai chục năm nay.

5 giờ chiều anh về nhà, rót một ly rượu rồi bật TV. Một giờ sau vợ anh về và họ ăn những thức ăn còn thừa của bữa trước hay bỏ mấy cái bánh Pizza vào trong lò để ăn tối. Sau bữa ăn, anh ngồi xem tin tức trong khi vợ anh tắm rửa cho đứa con và cho nó đi ngủ. Muộn lắm là 9 giờ 30 là anh đã lên giường rồi. Những ngày cuối tuần anh trông nom vườn tược, sửa xe và ngủ. Walt và người vợ mới của anh cưới nhau đã được 3 năm và tuy cuộc hôn nhân của họ không thể gọi là “say đắm”, nhưng cũng thoải mái – tuy rằng dạo gần đây cũng có dấu hiệu lại rơi vào vết lăn của cuộc hôn nhân thứ nhất của anh.

Bạn có quen biết người nào giống như Walt không? Có thể là một người mà bạn quen rất thân – một người không hề rơi vào tận cùng của đau khổ hay thất vọng nhưng cũng không hề cảm nghiệm một mối đam mê hay niềm vui nào cả.

Có quá nhiều người đau khổ vì ảo tưởng rằng họ hoàn toàn không kiểm soát được những cảm xúc của mình, chúng bất ngờ xảy đến như để phản ứng lại những sự kiện trong cuộc đời chúng ta. Nhiều khi chúng ta sợ những cảm xúc như thể những con siêu vi tuy trong lúc này chưa có ảnh hưởng gì trên chúng ta nhưng sẽ tấn công chúng ta khi cơ thể chúng ta yếu nhất. Đôi khi chúng ta coi cảm xúc của mình như những người em họ thấp vế so với trí khôn của chúng ta và không coi chúng có giá trị gì. Hoặc chúng ta coi cảm xúc là phản ứng nảy sinh nơi chúng ta khi có ai làm gì hay nói gì với chúng ta. Có điểm gì chung trong tất cả những tin tưởng này của chúng ta? Đó là quan niệm sai lạc rằng chúng ta không kiểm soát được những cảm xúc của mình mà chúng ta coi là nhựng điều bí nhiệm.

Tôi nghĩ có 4 thái độ cơ bản khác nhau của người ta đối với cảm xúc. bạn đã có thái độ nào?

1. Trốn tránh

Tất cả chúng ta đều muốn trốn tránh những cảm xúc đau đớn. Hậu quả là nhiều người cố tránh bất kỳ hoàn cảnh nào có thể dẫn đến những cảm xúc mà họ sợ – tệ hơn nữa, nhiều người không muốn có bất kỳ cảm xúc nào! Ví dụ, nếu họ sợ bị từ chối, họ cố tránh mọi hoàn cảnh có thể dẫn tới chỗ bị từ chối. Họ tránh mọi quan hệ tiếp xúc. Họ không xin những việc làm có nhiều thách đố. Đối phó với cảm xúc theo kiểu này là một cạm bẫy, vì tuy việc trốn tránh những hoàn cảnh tiêu cực có thể bảo vệ bạn trước mắt, nhưng nó ngăn bạn không cảm nhận được tình yêu, sự thân mật và sự quan hệ mà bạn khao khát nhất. Rốt cuộc bạn cũng không thể nào tránh cảm xúc. Phương pháp tốt hơn cả đối với bạn là cố gắng tìm ra những ý nghĩa kín ẩn nhưng tích cực trong những gì mà trước kia bạn tưởng là những cảm xúc tiêu cực.

2. Phủ nhận

Một cách thứ hai để đối phó với cảm xúc là chiến lược phủ nhận. Người ta thường cố gắng gạt đi những cảm xúc bằng cách nói, “Hoàn cảnh mình không đến nỗi tệ như thế”. Trong khi ấy, tận trong đáy lòng họ vẫn nung nấu ý tưởng là sự việc quá ghê sợ, là người khác lợi dụng họ, hay họ làm mọi cái đều đúng mà sao sự việc cứ luôn luôn đi ngược lại ý muốn của họ. Có một cảm xúc mà phớt lờ đi như thể không có nó thì chỉ tạo thêm đau khổ mà thôi. Tìm cách phủ nhận cảm xúc của bạn thì không phải là giải pháp. Chương này sẽ giúp bạn cách tìm hiểu cảm xúc và sử dụng nó.

3. Ganh đua

Nhiều người bỏ cuộc đấu tranh với những cảm xúc đau đớn và quyết định hoàn toàn chịu vậy. Thay vì học được bài học mà cảm xúc đang có ý cống hiến cho họ, họ lại làm cho cảm xúc ấy mạnh hơn lên và làm cho nó tồi tệ hơn. Nó trở thành “huy hiệu của lòng can đảm” và họ lấy đó để ganh đua với người khác: “Anh nghĩ hoàn cảnh của anh như thế là tệ lắm sao? Xem này, tôi còn gặp hoàn cảnh khốn đốn hơn nhiều!” Và họ hãnh diện vì mình gặp khó khăn hơn biết bao người khác. Đây chắc chắn là thái độ nguy hiểm nhất và bạn phải tránh nó với bất cứ giá nào. Nó có thể trở thành thái độ tự mãn cố hữu của bạn. Tốt nhất là bạn nên tìm hiểu những ý nghĩa tích cực mà cảm xúc muốn mang đến cho bạn.

4. Học hỏi và sử dụng cảm xúc

Nếu bạn muốn đời sống của bạn hoạt động thực sự, bạn phải làm sao cho các cảm xúc của bạn hoạt động cho bạn. Bạn không thể trốn tránh nó; không thể gạt bỏ nó; không thể coi thường nó hay ảo tưởng về ý nghĩa của nó. Bạn cũng không thể cứ để mặc nó chi phối đời sống bạn. Các cảm xúc, dù là những cảm xúc nhất thời xem ra là đau đớn. Cũng thực sự là chiếc la bàn nội tâm để hướng dẫn các hành động của bạn tới mục tiêu. Nếu không biết cách sử dụng la bàn này, bạn sẽ suốt đời nằm trong cơn lốc nội tâm xoay vần bạn.

Sáu bước dẫn tới làm chủ cảm xúc

Mỗi khi có một cảm xúc đau đớn, chúng ta có thể theo sáu bước sau đây để phá vỡ kiểu mẫu tiêu cực, tìm ra những lợi ích của cảm xúc đó và giúp chúng ta học được bài học để loại bỏ được sự đau đớn nhanh chóng. Chúng ta tóm tắc sáu bước đó như sau:

Bước 1

XÁC ĐỊNH RÕ BẠN ĐANG THỰC SỰ CẢM THẤY GÌ

Người ta thường cảm thấy quá nặng nề đến độ họ không biết mình đang cảm thấy gì. Họ chỉ biết mình đang bị tấn công bởi những cảm xúc và cảm giác tiêu cực.

Thay vì cảm thấy nặng nề, bạn hãy dừng lại giây lát và tự hỏi mình, “Thực sự mình đang cảm thấy gì ngay trong lúc này?” Nếu bạn nghĩ ngay lập tức, “Mình đang cảm thấy tức giận”, bạn hãy tiếp tục hỏi mình, “Mình đang tức giận thực sự chứ? Hay là có chuyện gì khác? Có thể điều mình đang thực sự cảm thấy là bị tổn thương. Hay mình cảm thấy mình đã để mất một cái gì”. Bạn nên hiểu rằng cảm giác bị tổn thương hay mất mát thì không mãnh liệt bằng cảm giác tức giận. Ngay khi bạn dừng lại trong giây lát để xác định cảm xúc thực sự của mình và bắt đầu chất vấn cảm xúc ấy, bạn có thể làm dịu cường độ cảm xúc và nhờ đó đối phó với hoàn cảnh nhanh hơn và dễ dàng hơn.

Bước hai

NHÌN NHẬN VÀ COI TRỌNG CẢM XÚC CỦA BẠN

BIẾT RẰNG CHÚNG CÓ ÍCH CHO BẠN

Bạn không bao giờ muốn coi những cảm xúc của mình là xấu. Chỉ cần nghĩ rằng cảm xúc mình đang có là “xấu” cũng đủ để phá hoại mọi sự đối thoại chân thực với bản thân cũng như với người khác. Hãy nhìn nhận và coi trọng cảm xúc của bạn. Nếu bạn muốn tin tưởng các cảm xúc của mình và biết rằng mặc dù trong lúc này bạn không hiểu nó, thì mỗi kinh nghiệm của bạn sẽ đều giúp bạn làm một sự thay đổi tích cực và bạn sẽ lập tức cắt đứt cuộc chiến đang dày vò nội tâm bạn. Thay vào đó, bạn sẽ cảm thấy mình đang tiến tới những giải pháp đơn sơ. Bạn hãy luyện tập thái độ coi trọng mọi cảm xúc và cũng giống như một đứa trẻ cần sự quan tâm, bạn sẽ thấy các cảm xúc của mình “lằng dịu” hầu như ngay tức khắc.

Bước 3

TÌM HIỂU THÔNG ĐIỆP

MÀ CẢM XÚC NÀY MUỐN GỞI ĐẾN CHO BẠN

Bạn còn nhớ sức mạnh thay đổi trạng thái cảm xúc chứ? Nếu bạn đặt mình vào trạng thái có cảm giác tò mò thực sự muốn học hỏi điều gì, thì đây là một phương pháp trực tiếp để cắt đứt khuôn mẫu cũ của mọi cảm xúc và giúp bạn học hỏi được nhiều về bản thân mình. Tính tò mò tìm hiểu sẽ giúp bạn làm chủ cảm xúc, giải quyết khó khăn và ngăn ngừa một vấn đề tương tự xảy ra trong tương lai.

Đây là bốn câu hỏi để giúp bạn đi vào cảm giác tò mò muốn biết về cảm xúc của mình:

* Tôi thực sự muốn cảm thấy gì?

* Tôi phải tin tưởng những gì để cảm thấy theo cách mà tôi đang cảm thấy?

* Tôi muốn làm gì để có một giải pháp và xử lý tình huống ngay lúc này?

* Tôi học được gì ở điều này?

Khi bạn tò mò tìm hiểu về cảm xúc của mình, bạn sẽ học được những sự phân biệt quan trọng về chúng. Không chỉ cho hôm nay, mà cả cho tương lai nữa.

Bước 4

HÃY TỰ TIN

Hãy tin tưởng rằng bạn có thể đối phó với cảm xúc này ngay. Phương pháp nhanh nhất, đơn giản nhất và mạnh nhất để đối phó với mọi cảm xúc là nhớ lại có lần trước kia ta đã từng có một cảm xúc tương tự và biết rằng ta đã xử lý thành công cảm xúc ấy. Vì bạn đã xử lý nó trước kia, nay bạn chắc chắn có thể xử lý nó lại một lần nữa.

Ví dụ, nếu bạn đang cảm thấy chán chường và trước đây bạn đã đối phó được cảm xúc này, thì bạn hãy hỏi mình, “Tôi đã làm gì khi đó?” Bạn đã có một hành động mới như đi bộ hay gọi mấy cú điện thoại? Nếu bạn nhớ đã làm gì trước kia, bạn hãy làm giống như thế bây giờ và bạn sẽ có những kết quả tương tự.

Bước 5

HÃY TIN CHẮC BẠN CÓ THỂ XỬ LÝ CẢM XÚC ẤY

KHÔNG CHỈ HÔM NAY, MÀ CẢ TRONG TƯƠNG LAI NỮA

Bạn muốn cảm thấy chắc chắn rằng mình có thể xử lý cảm xúc này một cách dễ dàng trong tương lai bằng cách có một kế hoạch lớn để làm chuyện này. Một cách làm đơn giản là nhớ lại những phương pháp bạn đã sử dụng trong quá khứ và tập làm đi làm lại cho những tình huống có thể xảy đến trong tương lai. Việc lặp đi lặp lại này sẽ tạo ra nơi bạn một niềm tin chắc rằng mình có khả năng xử lý dễ dàng những thách đố như thế trong tương lai.

Bước 6

HÃY PHẤN KHỞI VÀ HÀNH ĐỘNG

Bước cuối cùng là hiển nhiên: Phấn khởi lên và hành động! Hãy phấn khởi vì bạn có thể xữ lý dễ dàng cảm xúc này và có ngay một hành động để chứng tỏ bạn đã xử lý được nó. Đừng để mình bị mắc kẹt trong những cảm xúc tiêu cực mà bạn gặp.

Hãy thể hiện khả năng của mình bằng cách tập luyện lại trong tâm trí để tạo những thay đổi trong ý tưởng hay hành động của bạn. Hãy nhớ rằng những gì bạn làm được hôm nay sẽ thay đổi cách cảm nghĩ của bạn không chỉ hôm nay mà cả trong tương lai nữa.

Bạn hãy nhớ rằng thời điểm tốt nhất để xử lý một cảm xúc là ngay khi bạn bắt đầu cảm thấy nó. Khi nó đã phát triển rồi thì khó cắt đứt hơn nhiều. Triết lý của tôi là, “Giết chết con quái vật ngay từ trong trứng nước”.

Mười dấu hiệu hành động

Chỉ cần dùng sáu bước kể trên, bạn đã có thể xử lý hầu hết các cảm xúc. Nhưng bạn cũng không cần dùng đến sáu bước ấy, nếu bạn thấu triệt được những thông điệp mà mỗi cảm xúc quan trọng muốn chuyển đến cho bạn. Đó là những hiệu lệnh hành động, là mười cảm xúc sơ đẳng mà người ta thường cố tránh nhưng bạn có thể dùng để làm động lực cho bạn hành động. Mười cảm xúc ấy là:

1. KHÓ CHỊU

Những cảm xúc khó chịu không có cường độ mãnh liệt, nhưng chúng gây phiền toái cho chúng ta và tạo cảm giác bị quấy rầy triền miên là sự việc không ổn.

Ý Nghĩa:

Buồn chán, sốt ruột, khó ở, chán chường, hay bối rối là ý nghĩa báo cho bạn biết có gì không ổn đối với bạn

Giải pháp: Xử lý những cảm xúc này thì đơn giản:

1. Dùng những kỹ năng bạn đã học trong sách này để thay đổi trạng thái của bạn.

2. Xác định rõ bạn muốn gì.

3. Lựa chọn hành động thích hợp. Thử một phương thức hơi khác để xem bạn có thay đổi ngay được cách thức bạn đang cảm thấy về tình huống hay không.

2. SỢ HÃI

Các cảm giác sợ hãi gồm những mức độ khác nhau từ quan tâm tới áy náy sang tới lo lắng, xao xuyến, sợ sệt và khiếp sợ.

Ý nghĩa:

Sợ hãi chỉ là dấu hiệu báo trước có điều gì sắp xảy đến mà ta phải chuẩn bị để đối phó.

Giải Pháp:

Xét lại xem bạn đang sợ hãi về điều gì và dự kiến điều bạn phải làm để chuẩn bị tinh thần. Hãy tưởng tượng xem bạn phải có hành động gì để xử lý tình huống một cách tốt nhất. Đây là lúc bạn phải sử dụng phương thuốc hóa giải sợ hãi: Bạn phải quyết định có niềm tin, biết rằng mình đã làm đầy đủ mọi sự để chuẩn bị cho bất kỳ điều gì xảy đến.

3. TỔN THƯƠNG

Cảm giác bị tổn thương là một cảm xúc có lẽ nặng nề nhất trong quan hệ con người, cả về phương diện cá nhân cũng như nghề nghiệp. Cảm giác bị tổn thương thường phát sinh do cảm giác bị mất mát. Khi người ta bị tổn thương, người ta thường quay sang chỉ trích người khác.

Ý Nghĩa:

Dấu hiệu của sự bị tổn thương là chúng ta có một mong đợi nào mà không được đáp ứng. Nhiều khi chúng ta trông chờ ai đó giữ lời hứa mà rồi họ không giữ. Lúc đó chúng ta có cảm giác bị mất sự tin tưởng hay tình thân mật với người đó.

Giải Pháp:

1. Hãy nhận ra rằng có thể đây chỉ là một sự mất mát tưởng tưởng chứ không có thực.

2. Hãy tự hỏi mình, “Có mất mát thực sự nào không? Hay là mình đang đánh giá tình huống này quá sớm, hay quá vội vã”.

3. Nhẹ nhàng và cởi mở trao đổi vấn đề với người có liên quan tới việc tạo ra cảm xúc bị tổn thương của bạn.

4. TỨC GIẬN

Có thể gồm nhiều mức độ từ hơi bực tức tới giận dữ, thù hằn, hay phẫn nộ.

Ý Nghĩa:

Dấu hiệu của tức giận là ai đó hoặc chính bạn đã vi phạm một nguyên tắc hay một tiêu chuẩn mà bạn coi là quan trọng.

Giải Pháp:

1. Nhận ra là bạn đã hiểu sai tình huống và sự tức giận của bạn có thể là bạn cắt nghĩa sai thái độ của người khác.

2. Nhận ra rằng cho dù người khác có vi phạm một nguyên tắc của bạn, thì nguyên tắc ấy không nhất thiết là nguyên tắc “đúng”, cho dù bạn nghĩ đó là đúng.

3. Tự hỏi mình một câu hỏi tích cực hơn, “Xét về lâu dài, có thực sự người ấy quan tâm đến bạn không?” Hãy cắt đứt cơn tức giận bằng cách tự hỏi mình, “Tôi có thể học được bài học gì? Tôi có cách nào thông truyền cho người kia tầm quan trọng của nguyên tắc mà tôi chọn cho mình không?”

5. KHÔNG HÀI LÒNG

Tâm trạng không hài lòng có thể có nhiều nguyên nhân. Mỗi khi chúng ta gặp trở ngại trên đường đời, khi chúng ta đã cố gắng hết sức mà không có kết quả gì, chúng ta dễ cảm thấy không hài lòng.

Ý nghĩa:

Dấu hiệu của tâm trạng không hài lòng là sự kích động. Nó có nghĩa là trí óc bạn tin là bạn có thể làm tốt hơn là tình trạng hiện tại của bạn. Không hài lòng thì rất khác với thất vọng. Thất vọng là bạn có những mong ước trong cuộc đời mà bạn không bao giờ đạt được. Còn không hài lòng lại là một dấu hiệu rất tích cực. Nó có nghĩa là giải pháp cho vấn đề của bạn đang ở trong tầm tay bạn, nhưng điều bạn đang làm thì không có tác dụng, vì thế bạn cần thay đổi phương pháp.

Giải Pháp:

1. Nhận ra sự không hài lòng là người bạn của bạn và động não để tìm ra cách đạt kết quả.

2. Tìm ra động lực để đối phó với tình huống. Tìm một gương mẫu nào đó, một ai đã từng tìm ra giải pháp để đạt kết quả như bạn mong muốn.

3. Phấn khởi vì những gì bạn có thể học được bởi nó sẽ có ích cho bạn cả trong tương lai.

6.THẤT VỌNG

Thất vọng có thể là một cảm xúc rất tai hại nếu ta không giải quyết nó thật nhanh. Thất vọng là cảm xúc tai hại vì nó làm bạn cảm thấy “buông xuôi” hay sẽ vĩnh viễn mất một điều gì.

Ý Nghĩa:

Bạn đã có một niềm mong đợi nào – một mục đích bạn đang thực sự theo đuổi – thế mà mục đích ấy không thành sự, vì thế đây là lúc phải thay đổi niềm mong đợi của bạn cho phù hợp hơn với hoàn cảnh và có hành động để đạt ngay mục tiêu mới.

Giải Pháp:

1. Lập tức hình dung ra một điều gì bạn đang có thể học hỏi được từ tình huống này để làm bài học cho tương lai.

2. Đề ra một mục tiêu mới, một điều gì có thể gây phấn khởi hơn và là điều bạn có thể đạt được tiến bộ ngay.

3. Xét xem có phải bạn đã phán đoán quá vội vàng không. Nhiều khi những chuyện bạn tưởng là thất bại chỉ là những thách đố nhất thời thôi.

4. Nhận ra rằng tình huống có thể chức kết thúc. Vì thế bạn cần thêm kiên nhẫn.

5. Liều thuốc hóa giải hiệu quả nhất là xây dựng một thái độ mong chờ tích cực về một điều có thể xảy ra trong tương lai, bất luận những gì đã xảy ra trong quá khứ.

7.TỘI LỖI

Cảm giác tội lỗi, nuối tiếc và hối hận là những cảm giác người ta tìm mọi cách để tránh trong cuộc đời và đây là điều đáng quí. Chúng là những cảm xúc làm chúng ta đau đớn, nhưng chúng cũng có tác dụng tích cực.

Ý Nghĩa:

Cảm giác tội lỗi nói cho bạn biết bạn đã vi phạm một trong những qui luật cao nhất của mình và bạn phải ngay lập tức làm một điều gì để bảo đảm sẽ không tái phạm trong tương lai. Cảm giác tội lỗi là đòn bẩy cuối cùng để nhiều người thay đổi thái độ. Tuy nhiên cũng có nhiều người phủ nhận cảm giác này hay tìm cách loại bỏ nó. Một thái cực khác là chịu đầu hàng và nuốt cảm giác này, nghĩa là chấp nhận sự đau đớn và cảm nghiệm tình trạng bất lực của mình. Đây là thái độ tiêu cực, không đáp ứng mục đích của cảm giác tội lỗi.

Ngược lại, nó có thể là động lực đưa chúng ta tới thay đổi.

Giải Pháp:

1. Nhìn nhận là bạn đã thực sự vi phạm một qui luật quan trọng bạn đặt ra cho đời sống mình.

2. Quyết tâm tuyệt đối sẽ không để thái độ này xảy ra trong tương lai.

8. BẤT CẬP

Cảm giác mình không làm được điều mà lẽ ra mình phải làm được. vấn đề ở đây là nhiều khi chúng ta đánh giá không đúng mức điều mình có thể làm hay không.

Ý nghĩa:

Ý nghĩa ở đây là hiện tại bạn không đủ mức năng lực thiết để thực hiện nhiệm vụ hiện có. Nó bảo bạn rằng bạn cần tìm thêm thông tin, hiểu biết, chiến lược, dụng cụ, hay lòng tự tin.

Giải Pháp:

1. Hãy tự hỏi mình: “Đây có là cảm giác đúng tôi cảm thấy trong tình huống này không? thực sự tôi bất cập, hay tôi phải thay đổi cách nhìn sự việc của mình?”

2. Mỗi khi cảm thấy bất cập, hãy tìm những mối khích lệ để cải thiện tình hình.

3. Tìm lấy một mẫu gương – một ai đó có hiệu quả trong lãnh vực mà bạn cảm thấy bất cập và xin người ấy dẫn dắt bạn.

9. BẤT LỰC

Tâm trạng u sầu, chán nản và bất cập chỉ là những biểu hiện của cảm giác bất lực. Người rơi vào tình trạng này cảm thấy bị nhận chìm và thường bắt đầu cảm thấy không gì có thể thay đổi tình hình, vấn đề quá lớn, vĩnh viễn, toàn diện và chỉ riêng mình rơi vào tình trạng này.

Ý nghĩa:

Ý nghĩa của tâm trạng bất lực là bạn cần đánh giá lại điều gì là quan trọng nhất đối với bạn trong tình huống này. Lý do là bạn đang cố tìm cách đối phó với quá nhiều chuyện cùng một lúc, bạn muốn thay đổi mọi sự ngay tức thì.

Giải Pháp:

1. Trong tất cả những chuyện bạn đang đối phó trong đời, bạn hãy chọn lấy một chuyện tuyệt đối và quan trọng nhất để bạn tập trung vào.

2. Viết ra tất cả nhựng gì bạn thấy là quan trọng nhất để thực hiện và xếp chúng theo thứ tự ưu tiên.

3. Xử lý trước tiên việc quan trọng nhất trong danh sách và tiếp tục có hành động cho tới khi bạn thành thào.

10.CÔ ĐƠN

Tất cả những gì làm chúng ta cảm thấy cô độc, cô lập hay bị tách rời khỏi người khác đều nằm trong tâm trạng này. Bạn có khi nào cảm thấy thực sự cô đơn chưa? Tôi nghĩ không một con người nào mà không có lúc rơi vào tâm trạng này.

Ý Nghĩa:

Ý nghĩa của tâm trạng cô đơn là bạn cần một mối tương quan với người khác. Tương quan như thế nào? Nhiều khi người ta tưởng là phải có việc ái ân, hay tình thân mật. Nhưng rồi họ cũng cảm thấy vỡ mộng, vì cả khi có sự thân mật, họ vẫn cảm thấy cô đơn.

Giải Pháp:

1. Nhận ra rằng bạn có thể đến với người khác và thiết lập tương quan tức khắc và chấm dứt tình trạng cô đơn. Luôn luôn có những người quan tâm đến bạn ở khắp nơi.

2. Xác định bạn cần thiết lập loại tương quan nào.

3. Bạn hãy nhắc nhở mình về một điều tuyệt vời của tâm trạng cô đơn là nó có ý muốn nói, “Tôi thực sự quan tâm đến người khác và tôi thích sống với người khác. Tôi cần tìm ra tôi cần có loại tương quan nào với người khác ngay lúc này, rồi có hành động ngay để biến nó thành hiện thực.

4. Có ngay hành động để đến với người khác và thiết lập tương quan với họ.

Mười cảm xúc tạo sức mạnh

1.YÊU THƯƠNG

Biểu hiện thường xuyên của tình yêu hình như có thể làm tan biến mọi tiêu cực mà tình yêu chạm tới. Nếu ai đó tức giận với bạn, bạn có thể tiếp tục yêu thương họ bằng việc chấp nhận một niềm tin sau đây: mọi sự giao tiếp đều là một lời đáp trả yêu thương hay một tiếng kêu cứu giúp. nếu ai đó đến với bạn trong tâm trạng bị tổn thương hay tức giận và bạn luôn luôn đón tiếp họ với tình yêu đầm ấm, rốt cuộc họ sẽ thay đổi tâm trạng và cơn tức giận hay tổn thương sẽ tan đi.

“Chỉ cần bạn biết yêu cho đủ,

bạn có thể là người mạnh nhất thế giới”

-EMMET FOX

2. LÒNG TRÂN TRỌNG VÀ BIẾT ƠN

Tôi tin rằng các cảm xúc mạnh nhất là những cách diễn tả khác nhau về lòng yêu thương. Theo tôi, lòng trân trọng và biết ơn là hai cảm xúc thiêng liêng nhất, chúng diễn tả tích cực qua tư tưởng và hành động lòng trân trọng và yêu mến của tôi đối với những quà tặng mà cuộc đời, con người và kinh nghiệm trao tặng tôi. Sống trong tâm trạng cảm xúc này sẽ khích lệ đời sống bạn hơn bất cứ điều gì khác.

3. SỰ TÒ MÒ

Nếu bạn thực sự muốn tăng trưởng trong đời sống, bạn hãy tập tính tò mò như trẻ con. trẻ con biết ngạc nhiên – chính vì vậy mà chúng rất dễ thương. nếu bạn muốn chữa tâm trạng buồn chán, hãy biết tò mò. Nếu biết tò mò, không có gì là nhàm chán đối với bạn.

4. SỰ PHẤN KHỞI VÀ ĐAM MÊ

Sự phấn khởi và đam mê có thể tăng hương vị cho bất cứ điều gì. Sự đam mê có thể chuyển mọi thách thức thành một cơ hội to lớn. Đam mê là một sức mạnh không thể cưỡng nổi để đưa đẩy đời sống chúng ta tiến lên với một tốc độ cao hơn bao giờ hết. Ta có thể mượn lời của Benjamin Disraeli, con người chỉ thực sự là vĩ đại khi hành động do niềm đam mê thúc đẩy. làm sao ta có được đam mê? Cũng giống như cách thúc chúng ta có được tình yêu, sự đầm ấm, lòng quí chuộng, biết ơn và sự tò mò – chúng ta quyết định cảm nghiệm nó! bạn hãy sử dụng thân thể bạn: nói nhanh hơn, tưởng tượng hình ảnh nhanh hơn, chuyển động thân thể bạn hướng bạn muốn đi tới. Đừng ngồi lỳ một chỗ mà suy nghĩ. Bạn không thể có đam mê nếu bạn tì càm lên bàn, hít thở từ từ và nói năng chậm chạp.

5. SỰ QUYẾT TÂM

Tất cả những cảm xúc trên là vô giá, nhưng còn một cảm xúc bạn phải có nếu bạn muốn tạo nên giá trị lâu dài trên thế giới này. Nó sẽ chỉ cho bạn cách xử lý các tình huống khó chịu và thách đố, các thất vọng và ảo tưởng. Quyết tâm có nghĩa là không để mình bị bế tắc nhưng làm cho mình được đánh động bởi sức mạnh chớp nhoáng của một quyết định dứt khoát. Hành động với quyết tâm có nghĩa là làm một quyết định thích hợp và đanh thép trong khi gạt ra ngoài mọi khả năng khác.

6. SỰ LINH ĐỘNG

Khả năng thay đổi phương pháp của bạn là một hạt giống quyết định bảo đảm thành công. Chọn sự linh động chính là chọn hạnh phúc. Trong cuộc đời, có những lúc mà sự việc không nằm trong khả năng kiểm soát của bạn, những lúc đó khả năng của bạn biết linh động trong nguyên tắc, trong ý nghĩa bạn gán cho sự vật và trong hành động của bạn, sẽ định đoạt việc thành công hay thất bại của bạn, ấy là chưa kể niềm vui và thoải mái bạn sẽ được hưởng.

7. LÒNG TỰ TIN

Lòng tự tin không lay chuyển là cảm giác chắc chắn mà chúng ta ai cũng muốn có. Cách duy nhất để cảm nghiệm lòng tự tin là qua niềm tin. Hãy tưởng tượng ra và cảm thấy chắc chắn về những cảm xúc bạn đang được hưởng bây giờ, thay vì để đợi chúng bất ngờ xuất hiện một ngày nào đó trong tương lai. Khi bạn tự tin, bạn muốn thử nghiệm, muốn lao mình vào công việc. Một cách để phát triển niềm tin và lòng tự tin là tập sử dụng nó. Nếu tôi hỏi bạn có biết cài nút áo của mình không, tôi cam đoan bạn hoàn toàn tự tin mà trả lời rằng bạn biết. Tại sao? Vì bạn đã làm đều đó hàng ngàn lần rồi! Để dấn mình vào một công việc gì, bắt buộc bạn phải luyện tập lòng tự tin thay vì sự sợ hãi. Khả năng hành động dựa vào lòng tin chính là yếu tố thúc đẩy nhân loại tiến bộ.

8. SỰ VUI TƯƠI

Có một khác biệt lớn giữa việc cảm thấy hạnh phúc bên trong và bộc lộ sự vui tươi bên ngoài. Sự vui tươi kích thích lòng tự tin của bạn, làm đời sống vui hơn và cũng làm những người xung quanh bạn cảm thấy hạnh phúc. Sự vui tươi có sức mạnh loại bỏ những cảm giác sợ hãi, tổn thương, tức giận, không hài lòng, thất vọng, chán chường, tội lỗi và bất cập trong đời bạn. Bạn có sự vui tươi khi bạn nhận ra rằng dù điều gì xảy ra cho bạn, chỉ có vui tươi mới làm cho sự việc trở nên tốt hơn.

9. SỨC KHOẺ

Xử lý lãnh vực này là điều tối quan trọng. Nếu bạn không chăm sóc sức khoẻ thể lý của bạn, bạn rất khó cảm nghiệm những cảm xúc nói trên. Bạn hãy bảo đảm có sức khoẻ thể lý. Hãy nhớ rằng mọi cảm xúc đều đến với bạn qua thân thể bạn. Một trong các điều cơ bản để có sức khoẻ tốt là việc hít thở. Khi người ta căng thẳng, người ta ngưng thở, làm cạn sinh lực của mình. Học hít thở đúng cách là con đường quan trọng nhất để bạn có sức khoẻ tốt. Một yếu tố tối quan trọng khác nữa cho sức khoẻ thể xác là bảo đảm bạn có dồi dào năng lượng thần kinh.

Làm thế nào để có năng lượng thần kinh? Bạn biết rằng mỗi ngày chúng ta tiêu hao năng lượng thần kinh qua các hành động và vì thế ta cần bù đắp lại bằng việc nghỉ ngơi. Bạn ngủ mỗi ngày bao nhiêu? Nếu bạn bỏ ra 8 đến 10 giờ trên giường mỗi ngày thì bạn ngủ quá nhiều đấy. Sáu tới bảy giờ ngủ mỗi ngày được coi là tốt nhất cho hầu hết chúng ta. Không như người ta vẫn tưởng, ngồi yên một chỗ không bảo toàn năng lượng đâu. Sự thật là khi bạn ngồi yên là lúc bạn cảm thấy mệt mỏi nhất. Hệ thần kinh của con người cần vận động để có năng lượng.

10. SỰ CỐNG HIẾN

Nhiều năm trước, tôi còn nhớ vào lúc tôi gặp bế tắc nhất trong đời, tôi đang lái xe dọc xa lộ ban đêm. Tôi luôn luôn tự hỏi, “mình phải làm gì để thay đổi đời mình?” Bất ngờ một trực giác đến với tôi, kèm theo một cảm xúc thật sâu sắc khiến tôi dừng xe lại bên đường và lập tức viết lên cuốn nhật ký của tôi câu: “Bí quyết của đời sống là cống hiến”.

Trên đời, tôi không thấy cảm xúc nào phong phú hơn là cảm giác bạn là một con người mà những gì bạn nói và làm không chỉ thêm vào cho riêng đời sống bạn, mà còn kích thích kinh nghiệm của những người bạn quan tâm và ngay cả người mà bạn không hề biết đến. Những câu chuyện làm tôi cảm động nhất là những câu chuyện về những người nghe theo tiếng gọi cao cả nhất của cảm xúc để quan tâm một cách vô điều kiện và hành động cho lợi ích của người khác. Khi tôi coi vở Les Miserables, tôi cảm kích sâu xa về nhân vật Jean Valjean, vì ông là một con người tốt lành muốn cống hiến thật nhiều cho người khác. Mỗi ngày chúng ta phải luyện tập ý thức cống hiến bằng cách không chỉ để ý đến bản thân mình, mà còn phải để ý đến những người khác nữa.

Cảm giác cho đi làm cho đời sống đáng sống. Hãy hình dung thế giới này sẽ tốt đẹp hơn biết bao nếu mọi người chúng ta đều vun trồng ý thức cống hiến cho người khác.

MƯỜI DẤU HIỆU HÀNH ĐỘNG

1. Khó chịu

2. Sợ hãi

3. Bị tổn thương

4. Tức giận

5. Không hài lòng

6. Thất vọng

7. Tội lỗi

8. Bất cập

9. Bất lực

10. Cô đơn

MƯỜI CẢM XÚC TẠO SỨC MẠNH

1. Yêu thương đầm ấm

2. Trân trọng và biết ơn

3. Tò mò

4. Phấn khởi và đam mê

5. Quyết tâm

6. Linh động

7. Tự tin

8. Vui tươi

9. Sức khoẻ

10. Cống hiến

“Ẩn dụ có lẽ là một trong những tiềm năng hiệu quả nhất của con người. Hiệu quả của nó gần như là thần kỳ, và hình như nó là một dụng cụ sáng tạo mà Thượng Đế đã để sót lại trong một tạo vật của Người”.

-JOSE ORTEGA Y GASSET

Ở chương trước, chúng ta đã nói các từ có sức mạnh hình thành đời sống và dẫn dắt định mệnh của chúng ta. Giờ đây, chúng ta hãy xem một số từ còn có khả năng chuyển đạt nhiều ý nghĩa hơn và có cường độ cảm xúc mãnh liệt hơn, đó là các ẩn dụ. Để hiểu thế nào là ẩn dụ, trước hết chúng ta phải hiểu thế nào là các ký hiệu hay biểu tượng. Điều gì tạo cho bạn ấn tượng trực tiếp hơn: : “Người có đạo” hay hình ảnh cây thập tự? Hẳn là cây thập tự có sức mạnh tạo những cảm xúc tích cực hơn. Thực chất chỉ là một chữ thập, thế nhưng nó có sức mạnh chuyển đạt một chuẩn mực và một đạo lý sống cho hàng triệu người trên trái đất này. Bây giờ bạn lấy chữ thập đó, bẻ gãy bốn đầu thành chữ thập vặn, rồi đem đối chiếu nó với chữ “Đức quốc xã”. Chữ nào gây ấn tượng tiêu cực hơn cho bạn? Hẳn là chữ thập vặn dễ gây cảm xúc mạnh và trực tiếp hơn là từ “Đức quốc xã”. Trong suốt lịch sử loài người, các biểu tượng luôn được sử dụng để khơi dậy phản ứng cảm xúc và hình thành thái độ của con người. Nhiều thứ có thể được dùng làm biểu tượng: hình ảnh, âm thanh, đồ vật, hành động và tất nhiên, ngôn từ. Nếu ngôn từ là những biểu tượng, thì ẩn dụ là những biểu tượng cao độ.

Vậy biểu tượng là gì? Mỗi khi chúng ta muốn cắt nghĩa hay truyền đạt một khái niệm bằng cách bảo rằng nó giống với một cái gì khác, là chúng ta đang dùng biểu tượng. Trong thực tế hai điều có thể chỉ giống nhau chút ít, thế nhưng nếu chúng ta đã quen thuộc với một điều thì chúng ta sẽ dễ hiểu điều kia. Ẩn dụ là những biểu tượng và vì thế chúng có thể tạo thành cường độ của cảm xúc nhanh và đầy đủ hơn nhiều so với những từ chúng ta quen dùng. Ẩn dụ có thể biến đổi chúng ta ngay tức khắc.

Là người, chúng ta thường xuyên suy nghĩ và nói bằng ẩn dụ. Khi chúng ta nói, “tôi mở cờ trong bụng”, người ta hiểu ngay chúng ta đang có điều gì rất phấn khởi. “Tôi đi guốc trong bụng anh”, “túm thằng có tóc chứ không bắt anh trọc đầu”, “thả cọp về rừng”, “con chim xổ lồng”,v.v…là một ít trong vô số những ẩn dụ chúng ta gặp hàng ngày và nghe đến là chúng ta hiểu ngay ngụ ý phong phú và trực tiếp của nó.

Ẩn dụ có thể tạo sức mạnh để chúng ta mở rộng và làm giàu kinh nghiệm của mình. Nhưng nếu chúng ta không ý tứ, khi chấp nhận một ẩn dụ, có thể chúng ta cũng sẽ mắc phải những niềm tin tưởng hạn hẹp đi theo ẩn dụ đó. Suốt nhiều năm các nhà vật lý học đã sử dụng ẩn dụ về hệ mặt trời để mô tả tương quan của các điện tử với các proton và neutron trong nhân của một nguyên tử. Ẩn dụ này có lợi điểm gì? Nó trực tiếp giúp sinh viên hiểu mối tương quan giữa nguyên tử và một điều mà họ đã hiểu trước rồi. Các sinh viên có thể ngay lập tức hình dung nhân của nguyên tử như là mặt trời và các điện tử như là các hành tinh xoay quanh nó. Vấn đề ở đây là khi sử dụng ẩn dụ này, các nhà vật lý đã vô tình chấp nhận giả định là các điện tử luôn luôn ở trên những quĩ đạo cách đều nhân, giống như các hành tinh luôn luôn ở trên các quĩ đạo cách đều mặt trời. Nhưng đây là một giả định không chính xác và hạn chế. Thực ra, quan niệm này đã làm tê liệt các nhà vật lý suốt nhiều năm vì nó không giúp giải quyết được nhiều vấn đề liên quan tới nguyên tử, vì họ đã chấp nhận một loạt những giả định không chính xác do ẩn dụ này tạo ra. Ngày nay chúng ta biết rằng các điện tử không giữ một quĩ đạo cách đều nhân; quĩ đạo của chúng thay đổi về khoảng cách với nhân. Sự hiểu biết mới này chỉ được chấp nhận sau khi người ta loại bỏ ẩn dụ về hệ mặt trời. Kết quả là chúng ta có một bước đột phá trong việc hiểu biết về năng lượng nguyên tử.

Cuộc đời là một trò chơi

Người ta ai nấy có những ẩn dụ khác nhau. Chẳng hạn, khi đọc lại những bài phỏng vấn Donald Trump, tôi nhận ra ông thường gọi cuộc đời là một “thử thách”. Hoặc là thắng hay thua, không có lưng chừng. Vì ông hiểu cuộc đời như thế, bạn có thể tưởng tượng đời sống của ông căng thẳng như thế nào không? Nếu cuộc đời là một thử thách, có thể nó sẽ khắc nghiệt; có thể bạn nên đề phòng; có thể bạn phải tráo trở. Với một số người, đời là một cuộc thi đấu. Nó có thể rất hấp dẫn, nhưng cũng có thể có những người khác bạn phải đánh bại và trong thi đấu thì chỉ có một người chiến thắng.

Với một số người, đời là một trò chơi. Bạn hình dung ra nó với những màu sắc gì? Đời có thể là sự vui chơi – ý tưởng hay đấy! Đời có thể là một cuộc cạnh tranh. Nó có thể là cơ hội để bạn chơi và hưởng thụ nhiều hơn. Một số người nói, “nếu đời là một trò chơi, thì sẽ có người thua”. Người khác hỏi, “Có cần phải có nhiều tài không?” Tất cả còn tùy thuộc vào những niềm tin mà bạn gán cho từ “trò chơi”. Nhưng với ẩn dụ này, bạn có một số những yếu tố ảnh hưởng tới lối suy nghĩ và cảm nhận của bạn.

Ẩn dụ cuộc đời đối với mẹ Teresa là sự linh thiêng. Nếu bạn bạn coi cuộc đời là linh thiêng, bạn sẽ kính trọng cuộc đời nhiều hơn – hoặc bạn sẽ nghĩ mình không được phép có nhiều sự vui chơi. Nếu bạn coi đời là một quà tặng thì sao? Lập tức bạn sẽ cảm nghiệm sự ngạc nhiên, sự vui thích, sự đặc biệt.

Trong những ẩn dụ kể trên, ẩn dụ nào thích hợp cho cuộc đời? Chắc hẳn tất cả những ẩn dụ ấy đều ích lợi vào những thời điểm khác nhau của cuộc đời, vì nó giúp bạn hiểu rõ những khía cạnh khác nhau của cuộc đời để có những thay đổi. Nhưng hãy nhớ, mọi ẩn dụ đều có những lợi ích trong một số hoàn cảnh và những giới hạn trong một số hoàn cảnh khác.

Một ẩn dụ có thể cứu sống bạn

Martin và Janet Sheen là hai người bạn đặc biệt của vợ chồng tôi. Họ đã cưới nhau được gần 30 năm và điều tôi cảm phục nhất nơi họ là tình đùm bọc lẫn nhau, lo lắng cho gia đình và quan tâm tới những người túng thiếu. Ai cũng biết là vợ chồng Sheen rất rộng rãi, nhưng người ta không thể tưởng tượng được Martin và vợ ông mỗi ngày cho đi nhiều đến như thế nào. Ẩn dụ của họ về nhân loại là “tứ hải giai huynh đệ” và vì thế họ quan tâm và cảm thông với hết mọi người, ngay cả những người hoàn toàn xa lạ.

Tôi nhớ lại câu chuyện cảm động mà Martin đã kể, cho thấy cuộc đời ông đã thay đổi từ nhiều năm trước trong khi ông đang làm bộ phim Apocalypse Now. Trước thời gian đó, ông coi cuộc đời là một cái gì đáng sợ. Bây giờ ông coi nó là một thách đố đầy bí ẩn. Ẩn dụ mới của ông là: cuộc đời là một mầu nhiệm. Ông yêu mầu nhiệm được làm người, sự kỳ diệu và khả năng rộng mở cho kinh nghiệm của ông từng ngày.

Điều gì đã làm thay đổi ẩn dụ của Martin? Sự đau đớn tột độ. Bộ phim Apocalypse được thực hiện sâu trong một khu rừng già ở Philippin. Thời biểu làm việc bình thường của họ là từ thứ hai tới thứ sáu mỗi tuần và thường thường mỗi chiều thứ sáu Martin và Janet đều lái xe khoảng 2 tiếng rưỡi đồng hồ về nghĩ cuối tuần ở Manila. Nhưng một dịp cuối tuần, Martin phải ở lại thêm ngày thứ bảy để quay phim. Janet thì đã tình nguyện về thành phố trước để mua cặp kiếng cho một người trong đoàn quá nghèo không đủ tiền để mua. Đến hôm ấy, Martin chỉ còn lại một mình, nằm trằn trọc không ngủ được, mồ hôi ướt đẫm cả người và ông cảm thấy đau khắp cả người. Đến sáng, ông bắt đầu bị một cơn đau tim nặng. Một phần thân thể không cử động gì được. Ông té nhoài xuống đất và ông phải dùng hết ý chí của mình để bò ra cửa lều kêu người tới cứu. Nằm xoài dưới đất, ông cảm thấy mình sắp chết. Bổng dưng, ông cảm thấy mọi sự yên tĩnh và êm đềm. ông thấy mình đang đi qua một cái hồ đầy nước ở trước mặt. Lúc ấy ông tự nghĩ “Ồ, chết là như thế này đây” và cũng chính lúc đó ông nhận ra là mình không sợ chết, nhưng mà mình đã sợ sống! Ngay lúc đó, ông hiểu rằng đời là một thách đố thực sự. Lập tức ông quyết định phải sống. Ông thu gom hết sức lực còn lại của mình, với tay ra túm lấy vài ngọn cỏ. Hoàn toàn chú tâm, ông từ từ kéo ngọn cỏ lên mũi. Hầu như ông không cảm thấy gì cả. Đến lúc ông ngửi thấy mùi cỏ, cảm giác đau trở lại với ông và ông biết mình còn sống. Ông tiếp tục phấn đấu.

Khi những người trong đoàn làm phim tìm ra ông, họ nghĩ ông chắc chắn sẽ chết. Nét mặt và những câu trao đổi của họ cho Martin thấy rằng ông khó sống. Sức lực ông bắt đầu suy sụp. Thấy rằng không còn thời giờ nữa, phi công trưởng đoàn Apocalypse liều mạng lái chiếc trực thăng bay gấp đến bệnh viện trong thành phố. Tới nơi, ông được đặt nằm trên cáng và đẩy vào phòng cấp cứu, với rất ít hy vọng sống sót. Càng lúc Martin càng trở nên yếu dần. Thế rồi Janet đến. chị chỉ nghe biết là chồng chị bị cơn đau tim. Nhưng các bác sĩ báo cho chị biết tình trạng của chồng chị rất nguy kịch. Chị không chịu chấp nhận – chị biết rằng Martin cần sức mạnh; chị cũng biết chị phải phá vỡ nỗi sợ của anh cũng như của chị. chị hành động tức khắc và thể hiện bằng một câu nói. Khi Martin mở mắt, chị mỉm cười thật tươi và nói, “Ồ, chỉ là một cuốn phim thôi, anh à. Chỉ là một cuốn phim thôi!” Martin kể lại rằng lúc ấy anh ta biết mình sắp sửa làm cuốn phim đó và bắt đầu khỏi bệnh. Một ẩn dụ tuyệt vời! Ngay tức khắc, ông thấy vấn đề không đến nỗi trầm trọng – chỉ là một trong biết bao vấn đề ông có khả năng đối phó. “Một cuốn phim thì không đáng để cho mình bị cơn đau tim hạ gục” đó là thông điệp của ẩn dụ và theo tôi hiểu, nó còn có ý nghĩa sâu xa hơn nhiều. Dầu sao, sự đau đớn bạn trãi qua trong lúc làm một cuốn phim không kéo dài mãi. Nó không có thực và tới một lúc nào đó, nhà đạo diễn sẽ ra lệnh, “Cắt!” Janet đã thông minh sử dụng ẩn dụ này để cắt đứt kiểu suy nghĩ cũ của Martin và đã giúp ông lấy lại được nguồn sức lực của mình. Cho tới nay, ông luôn tin rằng ẩn dụ ấy đã cứu sống ông.

Một người bạn của tôi không có con cái, nên thường gọi những đứa trẻ là “quỉ con”. Và vì anh ta có quan niệm như thế về bọn trẻ, bạn dễ hiểu phản ứng của chúng đối với anh ta. Thế nhưng, mới đây, chúng tôi ép anh ta làm Ông già Noel ở một của hàng bách hóa và anh phải để cho hàng trăm “quỉ con” đến ngồi vào lòng anh ta. Thế mà, chính cái kinh nghiệm đó đã thay đổi hoàn toàn cái nhìn của anh ta về trẻ con và thay đổi ẩn dụ của anh ta mãi mãi. Giờ đây anh gọi chúng tà “chó con” và rất thích vui đùa với chúng. Khi bạn bảo những đứa trẻ của bạn là “đồ hỗn”, chắc chắn bạn không muốn chăm lo cho chúng nhiều đâu. Bạn hãy cố gắng có những ẩn dụ thích hợp để nâng đỡ bạn trong việc chăm sóc con cái – chúng nghe và học ở nơi bạn đấy!

Các ẩn dụ có thể thay đổi ý nghĩa bạn gán cho bất cứ điều gì, thay đổi quan niệm của bạn về cái sướng và cái khổ, và biến đổi cuộc đời bạn hiệu quả như nó biến đổi ngôn ngữ của bạn. Bạn hãy chọn lựa chúng cho kỹ, thông minh, để chúng đào sâu và làm giàu kinh nghiệm sống của bạn và của những người mà bạn thương mến.

“Một từ dùng đúng có tác dụng mãnh liệt. Mỗi khi chúng ta gặp một từ đúng và mạnh…nó mang lại hiệu quả nhanh như chớp, về vật chất và tinh thần”.

-MARK TWAIN

Các từ được nói ra…Chúng làm chúng ta cười và làm chúng ta khóc. Chúng có thể gây chấn thương hay chữa lành. Chúng cho ta hy vọng hay làm ta tuyệt vọng. Với những từ, chúng ta có thể diễn tả những ý định thanh tao nhất và ước muốn thầm kín nhất của mình.

Trong suốt lịch sử loài người, các bậc lãnh tụ và các nhà tư tưởng lớn đã sử dụng sức mạnh của ngôn từ để thay đổi những cảm xúc của chúng ta, lôi kéo chúng ta đi theo đường lối của họ và hình thành dòng định mệnh. Ngôn từ không chỉ tạo nên những cảm xúc mà còn tạo nên hành động. Và từ những hành động, chúng ta có những kết quả trong cuộc đời. Khi Patrick Henry đứng trước các đồng nghiệp và tuyên bố, “Tôi không biết những người khác chọn con đường nào; nhưng riêng tôi, hãy cho tôi tự do, hay cho tôi cái chết!” Những lời của ông đã thổi bùng lên ngọn lửa đấu tranh bừng bừng nơi những người công dân Mỹ xưa kia để thiêu hủy nền độc tài đã từng áp bức họ quá lâu.

Trong thế chiến II, khi sự sống còn của nước Anh gặp nguy hiểm, những lời nói của một người đã động viên ý chí của cả dân tộc Anh. Người ta nói rằng Winston Churchill đã có cái thiên tài đưa ngôn ngữ Anh vào chiến trận. Lời kêu gọi lừng danh của ông tới mọi công dân Anh đã làm cho giờ phút đó trở thành “giờ phút thiêng liêng nhất” của họ đã nung nấu chí dũng cảm vô bờ của họ và đã làm tiêu tan ảo tưởng của Hitler về bộ máy chiến tranh bất khả chiến bại của ông ta.

Hầu hết các niềm tin của chúng ta được hình thành bằng các từ ngữ và cũng có thể được thay đổi bởi từ ngữ. Chúng ta không thể nào quên được lời kêu gọi cảm động của Martin Luther King khi ông chia sẽ viễn ảnh của ông về một đất nước không còn kỳ thị chủng tộc: “Tôi có một ước mơ là một ngày nào đó đất nước này sẽ vùng lên và sống ý nghĩa đích thực của niềm tin của mình…”

Nhiều người chúng ta ý thức rất rõ về sức mạnh của những lời nói đã ảnh hưởng đến dòng chảy của lịch sử như thế nào. Sức mạnh mà những nhà hùng biện vĩ đại đã dùng để kích thích chúng ta, nhưng ít người ý thức rằng mình cũng có thể dùng sức mạnh lời nói của chính mình để lay động những cảm xúc của mình, để thách đố, kiên cường tinh thần của mình, để trở nên gan dạ, tiến thẳng tới hành động và tìm kiếm sự phong phú mà đời sống mang lại cho chúng ta.

Biết chọn lựa hiệu quả các từ để diễn tả kinh nghiệm sống của mình có thể thăng hoa những cảm xúc tích cực của mình. Chọn lựa kém các từ có thể làm suy yếu và hủy diệt chúng ta. Ngay lúc này, bạn hãy ý thức rõ về sức mạnh của những từ mà bạn dùng, chỉ cần bạn biết chọn lựa chúng một cách khôn ngoan. Chỉ cần thay đổi vốn từ vựng quen thuộc của bạn để diễn tả cảm xúc của mình, bạn có thể lập tức thay đổi cách bạn suy nghĩ, cảm nhận và sống.

“Các từ làm nên sợi chỉ để chúng ta ràng buộc các kinh nghiệm sống của mình”

-ALDOUS HUXLEY

Khi tôi tìm hiểu sức mạnh của từ ngữ, tôi vẫn còn nghi ngờ làm sao một chuyện đơn giản như thay đổi từ ngữ lại có thể tạo một sự khác biệt cơ bản trong kinh nghiệm sống của mình. Nhưng khi tôi đào sâu về ngôn ngữ, tôi đã gặp những sự kiện bất ngờ để từ đó tôi bắt đầu xác tín rằng quả thực các từ thấm vào và biến đổi kinh nghiệm của chúng ta. Theo Từ Điển Bách Khoa Compton, tiếng Anh có ít nhất là 500,000 từ và có những tài liệu khác lại cho rằng tiếng Anh có thể có đến 750,000 từ! Chắc chắn tiếng Anh có số lượng từ nhiều nhất trên thế giới, kế đến là tiếng Đức, với con số xấp xỉ một nữa của tiếng Anh.

Điều lạ là đang khi số từ có sẳn nhiều bao la như thế, mà số từ chúng ta thường sử dụng lại vô cùng giới hạn. Nhiều nhà ngôn ngữ học cho tôi biết vốn từ vựng mà một người trung bình sử dụng là khoảng 2,000 đến 10,000 từ. Tính theo tỉ lệ, số người ta sử dụng trong thực tế chỉ bằng 0.5% đến 2% số từ có trong ngôn ngữ!

Trước đây khá lâu, tôi có đọc về một cuộc nghiên cứu thực hiện trong một nhà tù. Theo nghiên cứu này, khi các phạm nhân cảm thấy đau khổ, họ có rất ít cách để diển tả đau khổ đó ngoài những hành động cụ thể – Vốn từ vựng quá nghèo nàn của họ đã hạn chế tầm mức cảm xúc của họ, khiến khi chỉ có những khó chịu nho nhỏ, họ cũng có thể bộc lộ bằng những hành vi giận dữ tột độ. Nếu chúng ta muốn thay đổi đời sống và điều khiển định mệnh của mình, chúng ta cần ý thức chọn lựa những từ mà chúng ta sử dụng và cần liên tục cố gắng để mở rộng mức độ chọn lựa từ của chúng ta.

Những từ bạn thường xuyên chọn lựa

sẽ hình thành định mệnh của bạn

Trên kia tôi đã nói, chúng ta hình dung sự vật trong tâm trí chúng ta thế nào, thì chúng ta sẽ cảm nghiệm nó trong đời sống như vậy. Tương tự, nếu bạn không có cách hình dung điều gì, bạn cũng không thể cảm nghiệm được nó. Tuy rằng chúng ta có thể hình dung sự vật mà không cần ngôn ngữ nào cả, nhưng chắc chắn là nếu chúng ta có thể dùng ngôn từ để diễn tả điều gì, chúng ta sẽ tăng thêm cho nó chất liệu và chiều kích, nhờ đó chúng ta có cảm giác về thực tại. Ngôn từ là những dụng cụ cơ bản để biểu trưng sự vật và nếu không có ngôn từ, chúng ta không thể nào nghĩ về kinh nghiệm. Ví dụ, một số ngôn ngữ thổ dân Mỹ không có từ “nói dối” – họ không hề có khái niệm gì về nói dối trong ngôn ngữ của họ cũng như trong suy nghĩ và cung cách ứng xử của họ. Không có từ để diễn tả thì cũng không có khái niệm. Cũng vậy, người ta kể rằng bộ lạc Tasaday ở Philippin không có những từ như “ghét” hay “chiến tranh”.

Tới đây, bạn có thể bảo, “Toàn là chuyện chữ nghĩa thôi, có gì khác biệt đâu nào?” Tôi xin thưa với bạn rằng, nếu chỉ thay đổi ngôn từ suông thôi, thì kinh nghiệm chẳng thay đổi gì cả. Nhưng nếu việc thay đổi ngôn từ làm bạn cắt đứt kiểu mẫu cảm xúc thông thường của bạn, thì mọi sự thay đổi đấy.

Một ví dụ cho thấy hiệu quả to lớn của việc thay đổi ngôn từ. Chuyện xảy ra đã lâu ở PIE, một công ty dịch vụ vận tải cấp quốc gia. Ban giám đốc phát hiện ra rằng 60 phần trăm các hợp đồng vận chuyển của họ có sai lầm, dẫn tới sự thiệt hại xấp xỉ 300,000 đôla mỗi năm. Họ thuê tiến sĩ W. Edwards Deming tìm hiểu nguyên nhân. Ông đã nghiên cứu sâu rộng vấn đề và khám phá thấy 56 phần trăm những sai sót là do chính các nhân công của hãng định sai nội dung của các conteno hàng. Nghe lời khuyên của tiến sĩ Deming, ban giám đốc PIE quyết định phải tìm ra cách để thay đổi thái độ của công ty về mặt chất lượng và cách tốt nhất là thay đổi quan niệm của các công nhân về bản thân họ. Thay vì coi mình là những công nhân hay nhân viên vận tải, họ bắt đầu coi mình là những thợ chuyên nghiệp.

Lúc đầu ai cũng cho là kỳ quặc: thay đổi danh xưng thì có thay đổi được cái gì? Quả thực, họ chẳng thay đổi gì cả. Thế nhưng chẳng bao lâu sau, do quen sử dụng tên gọi mới. Các công nhân bắt đầu cảm thấy mình là những “thợ chuyên nghiệp” và chỉ không đầy một tháng sau, PIE đã cắt giảm số lần vận chuyển sai lầm của mình từ 56 phần trăm xuống còn dưới 10 phần trăm, tiết kiệm được cho công ty mỗi năm 250,000 đôla.

Câu chuyện trên đây cho thấy rõ một sự thật cơ bản: Các từ mà chúng ta sử dụng trong tập thể và cá nhân có một hiệu quả sâu đậm đối với kinh nghiệm thực tại của chúng ta.

Dùng ngôn từ nhẹ nhàng trong giao tiếp

Ngôn từ chúng ta sử dụng trong giao tiếp với người khác có một tác dụng vô cùng to lớn. Chúng ta cần biết sử dụng những từ xoa dịu và những từ đánh động để diễn tả được một cách chính xác tối đa những cảm nghĩ của chúng ta trong giao tiếp, dù là giao tiếp tình cảm, xã hội, hay giao dịch kinh doanh.

Trước đây khá lâu, mỗi khi tôi gặp trục trặc gì trong việc làm ăn, tôi thường gọi người có trách nhiệm đến và nói: “Tôi thực sự khó chịu”, hay “Tôi lo lắng về chuyện này”. Bạn có biết kết quả thế nào không? Ngôn từ của tôi tự động gây phản ứng nơi người nghe, dù tôi không có ý đó. Thường thì những người này tìm cách chữa lỗi, chống chế và vì thế cả hai phía không có cơ hội để tìm ra giải pháp tháo gỡ.

Từ đó tôi đã rút ra được kinh nghiệm trong lời nói của mình. Cả khi bị kích động mạnh, tôi cũng chỉ nói, “Tôi lo ngại đôi chút về chuyện này. Anh có thể giúp tôi được không?” Trước hết, nói vậy sẽ làm dịu bớt cảm xúc căng thẳng của mình. Điều này ích lợi cho cả tôi lẫn người nghe. Kế đến, thêm từ “đôi chút” vào làm cho câu nói dịu hẳn đi. Nhờ vậy, tôi làm cho người nghe mạnh dạn và cởi mở đối thoại với mình.

Điều cơ bản trong mọi tình huống là chúng ta phải có khả năng cắt đứt khuôn mẫu tiêu cực của mình, nếu không, chúng ta có thể nói ra những lời mà sau này chúng ta phải hối hận. Nhiều mối quan hệ bị tan vỡ cũng chỉ vì chuyện này. Trong một lúc bực tức, chúng ta có thể nói những lời làm tổn thương tình cảm của người khác và thúc đẩy họ tìm cách trả đũa, hoặc khiến họ vì quá bị tổn thương mà không còn muốn cởi mở với chúng ta nữa. Thế nên chúng ta phải nhận ra sức mạnh của lời nói: nó có thể xây dựng, nó cũng có thể phá hoại.

“Dân tộc Đức không phải một dân tộc hiếu chiến. Họ là một dân tộc dũng cảm, nghĩa là họ không muốn chiến tranh, nhưng cũng không sợ chiến tranh. Họ yêu chuộng hòa bình nhưng họ cũng yêu chuộng tự do và danh dự”

-ADOLF HITLER

Ngôn từ đã bị những con người mị dân của mọi thời đại sử dụng để tàn sát và bắt người ta chịu khuất phục, như Hitler đã biến đổi những nỗi thất vọng của một quốc gia thành mối hận thù đối với một thiểu số và lòng tham chinh phục đất đai đã thuyết phục dân Đức gây chiến.

Ở mức độ nhẹ hơn, chúng ta có thể thấy trong lịch sử hiện đại đầy dẫy những ví dụ về việc sử dụng ngôn từ một cách tinh vi để thay đổi bộ mặt thật của kinh nghiệm. Trong cuộc chiến Vùng Vịnh, các biệt ngữ quân sự thì phức tạp không thể tưởng tượng nổi, nhưng chúng được dùng để làm dịu hình ảnh của sự tàn phá ghê gớm mà cuộc chiến gây nên. Trong thời chính phủ Reagan, tên lửa MX được đổi tên là “Người Bảo Vệ Hòa Bình”. Chính quyền Eisenhower thì luôn luôn gọi cuộc chiến tranh Triều Tiên là “Hành động giám sát”.

Chúng ta cần hết sức xác đáng trong các ngôn từ chúng ta sử dụng. vì chúng không chỉ có ý nghĩa đối với chúng ta mà còn đối với người khác nữa. Hãy biết chọn lựa ngôn từ một cách cẩn thận vì nó ảnh hưởng sâu đậm tới đời sống chúng ta.

Bạn hãy coi chừng những cái nhãn làm cho kinh nghiệm của bạn bị hạn chế. Như tôi đã kể ở chương một, tôi đã có dịp làm việc với một cậu bé có một thời bị đánh giá là “bị khuyết năng học tập”, nhưng về sau được phát hiện là một thiên tài! bạn có thể tưởng tượng nổi một sự thay đổi về từ ngữ đã làm thay đổi tận căn quan niệm của cậu bé về bản thân mình như thế nào và cậu bé ngày hôm nay đã khơi nguồn tài năng của mình đến mức nào không?

Chúng ta phải rất thận trọng việc chấp nhận cái nhãn dán trên người khác, bởi khi chúng ta đã dán nhãn vào một cái gì, chúng ta sẽ tạo ra một cảm xúc tương ứng. Điều này thấy rõ nhất là trong lĩnh vực bệnh lý học. Tất cả những nghiên cứu của tôi trong khoa tâm thần miễn nhiễm học củng cố cái ý tưởng là ngôn từ mà chúng ta sử dụng tạo ra những hiệu quả sinh hóa rất mạnh. Trong một cuộc phỏng vấn với Norman Cousins, ông kể cho tôi về công việc ông đã thực hiện trong 12 năm qua với trên 2,000 bệnh nhân. Lần này qua lần khác, ông đều nhận thấy rằng ngay lúc một bệnh nhân được chuẩn đoán – nghĩa là lúc họ được dán nhãn cho các triệu chứng của họ – thì bệnh của họ lập tức trở nên tệ hơn. các nhãn như “ung thư”, “xơ vữa động mạch”, “đau tim” có thể làm bệnh nhân hoảng hồn dẫn tới thất vọng và suy sụp tinh thần và do đó tác hại đến khả năng của hệ miễn nhiễm của cơ thể.

Ngược lại, các nghiên cứu cũng chứng minh rằng nếu bệnh nhân được giải thoát khỏi sự suy sụp tinh thần bằng những nhãn nào đó, thì tự động hệ miễn nhiễm của họ bắt đầu hoạt động. “Ngôn từ có thể gây bệnh; ngôn từ có thể giết chết người ta”. Cousins bảo tôi thế. “Vì vậy các bác sĩ khôn ngoan thường rất thận trọng khi thông báo tình trạng bệnh lý cho người bệnh”.

Mới đây, tại một khóa học Hẹn hò định mệnh, chúng tôi đã chứng kiến một trường hợp hiển nhiên cho thấy sức mạnh của ngôn từ làm thay đổi tức khắc trạng thái của một con người. Một phụ nữ tham dự khóa học vừa ăn tối về, nét mặt rạng rỡ. chị kể cho chúng tôi rằng, ngay trước lúc ăn tối, chị có một tâm trạng buồn đến muốn khóc và chị đã ra khỏi phòng trong tâm trạng đó. Chị nói: “Lúc ấy tâm trí tôi ngổn ngang đủ chuyện. Tôi nghĩ rằng tôi sắp sửa khóc òa. Tôi nghĩ tôi sắp bị suy sụp. Nhưng rồi tôi tự nhủ, không đâu, không đâu, mình đang phất lên đấy chứ! Câu nói này làm tôi phì cười. rồi tôi nghĩ bụng, “không – mình đang đột phá mà!” Chỉ thay đổi một từ, nhưng ý thức được ý nghĩa của nó, chị đã thay đổi được tâm trạng của mình và thay đổi được cảm nghĩ của mình về kinh nghiệm đó.

Bây giờ đến phiên bạn. hãy thử vận may của bạn. Hãy để ý những từ bạn thường dùng, rồi thay thế bằng những từ có khả năng tạo sức mạnh cho bạn, nâng cao hay hạ thấp cường độ cảm xúc của bạn tùy theo thế nào là thích hợp. Bạn hãy bắt đầu ngay hôm nay. Hãy khởi động hiệu quả này. Hãy viết ra những từ của bạn, quyết tâm và kiên trì cho tới cùng, rồi bạn sẽ thấy sức mạnh của dụng cụ đơn sơ này!

“Ai hỏi thì người ấy trả lời”.

-TỤC NGỮ CAMEROON

Bọn chúng chẳng cần lý do gì cả. Chúng đến nhà anh ta chỉ vì anh là người gốc Do Thái. Quân Đức quốc xã xông vào nhà, lôi anh và cả gia đình anh đi. Ngay sau đó, chúng lùa họ như bầy gia súc và tống họ lên xe lửa rồi chở thẳng tới trại tập trung ở Krakow. Những cơn ác mộng khủng khiếp nhất cũng không thể làm anh ta quen được với cái cảnh cả gia đình mình bị bắn ngay trước mắt mình. Làm sao anh có thể sống nổi trước cảnh tượng hãi hùng phải nhìn thấy con mình nơi bộ quần áo của một đứa trẻ khác vì giờ đây con anh đã chết sau một cơn “mưa đạn”?

Thế nhưng anh vẫn cứ phải sống. Một hôm anh nhìn cơn ác mộng chung quanh mình và phải đối diện với một sự thật hiển nhiên: nếu anh còn ở lại đây thêm một ngày, chắc chắn anh sẽ chết. Anh đã có một quyết định là trốn thoát ngay lập tức! Anh không biết cách nào, anh chỉ biết mình phải trốn. Hàng tuần liền anh hỏi các bạn tù, “Làm sao chúng ta có thể thóat được nơi kinh hoàng này?” Anh hầu như luôn luôn nhận được cùng câu trả lời, “Đừng dại dột”, họ trả lời, ” không thể nào thoát nổi! Hỏi như thế chi dằn vặt tâm trí anh mà thôi. Cứ chịu khó làm việc và cầu nguyện cho mình được sống sót”. Nhưng anh không chấp nhận điều này- anh nhất định sẽ không chấp nhận như thế. Anh bị ám ảnh vì chuyện trốn thóat và cho dù những câu trả lời của anh không có nghĩa gì, anh vẫn luôn hỏi đi hỏi lại, “Làm sao tôi có thể trốn thóat? Phải có cách nào đó. Làm thế nào tôi có thể thoát khỏi nơi này mà vẫn khoẻ, vẫn sống, ngay hôm nay?

Có lời nói rằng, bạn cứ xin thì sẽ được. Và không hiểu sao hôm ấy anh đã nhận được câu trả lời. Có thể vì anh đã hỏi hết sức mãnh liệt, có thể là anh đã ý thức rõ “bây giờ chính là thời điểm”. Cũng có thể chỉ là vì anh liên tục tập trung vào một tiêu điểm là câu trả lời cho câu hỏi nóng bỏng của mình. Bất luận lý do gì, sức mạnh vĩ đại của tâm trí và tinh thần con người đã thức tỉnh nơi người đàn ông này. Câu trả lời đã đến với anh từ một nguồn gốc lạ thường: mùi lợm giọng của xác người thối rữa. Ở đó, chỉ vài bước cách chổ anh lao động, anh thấy một đống xác người đã bị xúc lên thùng xe tải- đàn ông, đàn bà, trẻ em, tất cả đã bị hít khí ngạt. Những chiếc răng vàng của họ đã bị gỡ ra, mọi đồ trang sức quý báu họ có, thậm chí quần áo họ mang trên người, đều bị lột sạch. Lúc đó thay vì hỏi, “Làm sao quân Đức quốc xã có thể ghê tỏm, mất nhân tính đến thế? Làm sao Thượng Đế có thể làm ra một điều tàn ác đến thế? Tại sao Thượng Đế đã để chuyện này xảy đến với tôi? Stanislavsky Lech đã hỏi một câu hỏi hoàn toàn khác. Anh hỏi, “Làm cách nào tôi có thể sử dụng điều này để trốn thoát? Và ngay lập tức anh đã có câu trả lời.

Hoàng hôn đang sửa soạn kết thúc một ngày lao động, Lech chạy lại nấp sau chiếc xe tải. Chỉ trong nháy mắt, anh đã lột bỏ hết quần áo và lẻn mình trần truồng vào đống xác chết mà không ai để ý. Anh giả bộ như đã chết, không một chút cử động cựa quậy dù có lúc anh gần ngộp thở vì một số xác chết khác tiếp tục được xúc đè lên người anh.

Mùi thối của thịt người bị rữa, những cái xác chết cứng đơ bao bọc anh tứ phía. Anh chờ đợi, hi vọng không ai để ý đến một người vẫn còn sống giữa đám xác chết này và hi vọng sớm muộn rồi chiếc xe tải cũng sẽ chạy đi.

Cuối cùng, anh nghe tiếng động cơ xe tải nổ. Anh cảm thấy chiếc xe rung lên. Và đúng lúc ấy anh cảm nghiệm được mối hy vọng của mình đang khi nằm im giữa đống xác chết. Rốt cuộc anh thấy xe dừng lại và rồi nó trút toàn bộ những thây ma xuống một chiếc hố rộng mênh mông bên ngoài trại. Lech cứ ở yên ở đó hàng giờ cho tới khi màn đêm buông xuống. Sau cùng, khi anh cảm thấy chắc chắn không có ai ở đó, anh rúc ra khỏi núi thây người và chạy trần truồng suốt 25 dặm cho tới khi tìm được tự do.

Giữa Stanislavsky Lech và biết bao nhiêu người phải bỏ mạng ở trại tập trung, khác biệt là ở chổ nào? Tất nhiên có nhiều yếu tố, nhưng một sự khác biệt quyết định chính là anh đã đặt một câu hỏi khác với những người kia. Anh đã hỏi một cách dai dẳng, hỏi và mong chờ có câu trả lời và trong tâm trí anh đã nảy sinh một giải pháp cứu sống anh. Những câu hỏi anh đã tự đặt ra cho mình ngày hôm ấy ở Krakow đã khiến anh làm những quyết định chớp nhoáng ảnh hưởng trực tiếp tới số phận của anh. Nhưng trước khi anh nhận được câu trả lời, trước khi làm quyết định và trước khi có những hành động ấy, anh đã phải hỏi mình những câu hỏi đúng.

Suốt cuốn sách này bạn đã biết được rằng các niềm tin của chúng ta ảnh hưởng thế nào đối với các quyết định, hành động, định hướng cuộc đời và vì thế ảnh hưởng tới số phận của chúng ta. Nhưng tất cả những ảnh hưởng này là một sản phẩm của suy tư-cách thức mà trí óc của chúng ta đánh giá và tạo ra ý nghĩa trong suốt cuộc đời của chúng ta. Vì thế để đạt tới nền tảng của cách chúng ta tạo ra thực tại đời sống mình từng ngày, chúng ta cần trả lời cho câu hỏi, “Đơn giản là chúng ta suy nghĩ thế nào?”

Các câu hỏi của chúng ta xác định cách suy nghĩ của chúng ta

Một hôm tôi đang suy nghĩ về những sự kiện quan trọng trong đời sống mình và đời sống của những người tôi đã gặp trong đời. Tôi đã từng gặp biết bao nhiêu người, may mắn và không may mắn, thành công và không thành công; tôi thực sự muốn biết cái gì đã cho phép những người thành công đạt được những thành tích vĩ đại, đang khi những người khác có hoàn cảnh tương tự hay khá hơn lại đã bị tiêu diệt. Tôi tự hỏi, “Điều gì thực sự tạo khác biệt lớn nhất trong cuộc đời tôi, nơi con người tôi, nơi nhân cách của tôi và nơi tương lai của tôi?” Tôi có câu trả lời mà tôi đã từng chia sẽ với bạn. “Không phải những biến cố dệt nên cuộc đời đã xác định cách cảm nghĩ và hành động của tôi, mà đúng hơn, chính là cách tôi cắt nghĩa và đánh giá các kinh nghiệm cuộc đời của tôi”. Ý nghĩa mà tôi gán cho một biến cố sẽ xác định những quyết định tôi có, những hành động tôi làm và vì thế xác định số phận tối hậu của tôi.

Nhưng tôi làm công việc đánh giá thế nào? Tôi nhận ra rằng đánh giá không phải công việc gì khác hơn là nêu lên những câu hỏi. Và tôi cũng bắt đầu nhận ra rằng việc suy nghĩ tự nó cũng không là gì khác hơn là tiến trình hỏi và trả lời những câu hỏi. Những câu hỏi sẽ giúp định hướng tiêu điểm chú ý của chúng ta và vì thế xác định cách chúng ta cảm nghĩ.

Sức mạnh của những câu hỏi

“Một số người nhìn những sự vật hiện có và hỏi, Tại sao?

Còn tôi mơ mộng những sự vật không bao giờ có và hỏi, Tại sao không? ”

-GEORGE BERNARD SHAW

Đa số chúng ta khi thấy ai có khả năng kỳ diệu hay ai có thể đối phó với thách đố của cuộc đời một cách phi thường, đều nghĩ như sau, “Họ thật may mắn! Họ thật tài ba! Họ được trời phú cho như thế!” Nhưng trong thực tế, trí óc con người có khả năng cống hiến câu trả lời nhanh hơn chiếc máy vi tính “thông minh nhất” hiện nay, dù là loại máy có khả năng tính toán một phần tỷ giây. Phải có hai tòa nhà cỡ như Trung Tâm Thương Mại Thế Giới mới bằng sức chứa của bộ não chúng ta! Thế mà khối chất xám nặng khoảng một ký rưỡi này có thể cho bạn năng lượng tức khắc để tìm ra những giải pháp cho các thách đố và tạo những cảm xúc mãnh liệt hơn bất kỳ thứ gì trong kho công nghệ hiện đại của con người.

Sức mạnh của khối óc con người kỳ diệu như thế, nhưng nó chỉ có tác dụng nếu bạn biết sử dụng nó, nghĩa là bạn biết đặt những câu hỏi.

Tôi muốn nói cho bạn biết điều này, người ta khác nhau là ở sự khác biệt trong những câu hỏi mà người ta nêu lên một cách nhất quán. Có những người sống trong tình trạng chán nản thường xuyên. Tại sao? Một phần của vấn đề là ở những trạng thái tiêu cực của họ. Họ sống cuộc sống của mình với những hoạt động hạn chế và cơ thể yếu nhược, nhưng nhất là họ tập trung chú ý vào những điều họ cảm thấy nặng nề và ngột ngạt. Con người này có thể thay đổi cách cảm nghĩ của mình vào một lúc nào đó không? Chắc chắn là được- chỉ cần họ thay đổi tiêu điểm của tâm trí họ.

Vậy đâu là cách để thay đổi tiêu điểm? Đơn giản thôi, chỉ cần hỏi một câu hỏi mới. Khi người ta chán nản, lý do thường là vì họ cứ lặp đi lặp lại cùng những câu hỏi tiêu cực như, “Có ích gì? Cố gắng làm gì, rốt cuộc cũng chẳng thay đổi được gì. Trời, sao lại là tôi cơ chứ?” Bạn hãy nhớ lại câu nói, cứ xin thì sẽ được. Nếu bạn hỏi một câu hỏi khủng khiếp, bạn sẽ nhận được câu trả lời khủng khiếp. Bộ óc của bạn luôn sẳn sàng phục vụ bạn, nên bất kỳ bạn đưa ra câu hỏi nào, nó chắc chắn sẽ có một câu trả lời. Vì thế nếu bạn hỏi, “Tại sao tôi không bao giờ thành công?” nó sẽ cho bạn câu trả lời đại khái như sau, “Vì bạn ngốc nghếch lắm”, hay “Vì bạn không đáng để làm điều gì đến nơi đến chốn”.

Tôi cho bạn một ví dụ về những câu hỏi thông minh. Đó là câu chuyện về anh bạn W. Mitchell yêu quí của tôi. Bạn nghĩ làm sao anh ta có thể sống nổi với hai phần ba cơ thể của mình bị cháy và vẫn còn cảm thấy yêu đời? Làm sao anh ta có thể chịu đựng nổi một tai nạn máy bay ít năm sau đó, không còn sử dụng được đôi chân và phải dùng xe lăn – thế mà anh vẫn tìm ra cách để cống hiến cho người khác? Anh đã học biết cách kiểm soát tiêu điểm của mình bằng việc đặt ra những câu hỏi đúng.

Khi anh phải nằm bệnh viện với thân thể phỏng nặng không còn nhận ra hình thù và quanh anh là những bệnh nhân khác luôn than vãn cho số phận của mình với các câu hỏi, “Tại sao lại là tôi? Sao Chúa bắt tôi phải chịu cảnh này? Sao cuộc đời lại bất công như thế? Sống què cụt thì có ích gì?” thì ngược lại, Mitchell chọn cho mình những câu hỏi này, “Tôi có thể lợi dụng hoàn cảnh này như thế nào? Bị cảnh này, tôi sẽ có thể có cách nào để cống hiến cho người khác không?” Những câu hỏi trên đây là điểm tạo khác biệt giữa các số phận con người. “Tại sao lại là tôi?” thường hiếm tạo nên những kết quả tích cực, trong khi “Tôi có thể lợi dụng hoàn cảnh này như thế nào?” thường dẫn đưa chúng ta đi theo hướng biến đổi những khó khăn của chúng ta thành những động lực để làm chúng ta và thế giới trở nên tốt hơn. Mitchell đã hiểu rằng bị tổn thương, tức giận và thất vọng sẽ không thay đổi được cuộc đời mình, vì thế thay vì để ý đến những gì anh không có, anh đã tự nói với mình, “Tôi còn có những gì? Tôi thực sự là ai? Tôi thực sự chỉ là thân xác tôi, hay tôi còn có gì hơn nữa? Tôi có thể làm gì bây giờ, thậm chí còn tốt hơn trước nữa?”

Sau vụ tai nạn máy bay, khi nằm trong bệnh viện và liệt từ lưng trở xuống, anh đã gặp một phụ nữ thật hấp dẫn, một y tá tên là Annie. Mặt anh đã cháy đen hoàn toàn, thân thể liệt từ hông trở xuống, thế mà anh đã có can đảm hỏi: “Tôi có cách nào làm quen với cô ấy không?” Các bạn của anh trả lời, “Mày điên rồi, mày đang tự lừa dối mình”. Nhưng một năm rưỡi sau, anh và Annie đã quen thân nhau và nay hai người đã trở thành vợ chồng. Đó là kết quả đẹp của những câu hỏi mãnh liệt: chúng đem đến cho chúng ta một nguồn năng lực không gì có thể thay thế: những câu trả lời và những giải pháp.

“Điều quan trọng là đừng bao giờ ngưng đặt câu hỏi. Sự tò mò có lý do hiện hữu của nó. Ta không thể nào không kinh ngạc khi chiêm ngắm những bí nhiệm của vĩnh cữu, của sự sống, của cơ cấu lạ lùng của thực tại. Chỉ cần người ta thử lãnh hội một chút bí nhiệm mỗi ngày thôi đã đủ. Đừng bao giờ để mất sự tò mò lành thánh”.

-ALBERT EINSTEIN

Bạn có ấn tượng gì khi nghe nói đến từ “thiên tài”? Với tôi, tôi nghĩ ngay đến hình ảnh của Albert Einstein. Nhưng làm sao Einstein, một học sinh không học hết trung học, lại đã trở thành một nhà tư tưởng thực sự vĩ đại của thế giới? Chắc chắn là vì ông đã hỏi những câu hỏi được hình thành một cách tuyệt vời.

Khi Einstein lần đầu tiên khai thác ý tưởng về tính tương đối của thời gian và không gian, ông hỏi, “Có thể nào những sự vật xem ra là đồng thời lại thực sự không phải vậy không?” Chẳng hạn, nếu bạn ở cách xa một vụ nổ một ít dặm, bạn có nghe thấy tiếng nổ vào đúng lúc vụ nổ xảy ra không? Einstein cho rằng không, điều bạn nghe thấy như đang xảy ra lúc đó thực ra không xảy ra lúc đó, mà xảy ra một lúc trước đó. Và ông lý luận trong cuộc sống hàng ngày, thời gian thì tương đối tùy theo cách suy nghĩ của bạn.

Einstein có lần nói, “Khi một chàng thanh niên ngồi cạnh một cô gái đẹp một giờ đồng hồ, anh ta tưởng chừng như là một phút. Nhưng nếu để anh ta ngồi trên cái bếp lò nóng bỏng chỉ một phút thôi, anh ta sẽ thấy nó lâu hơn cả một giờ. Đó là tính tương đối”.

Những sự phân biệt vô cùng mãnh liệt mà Einstein đã làm là kết quả của một chuỗi những câu hỏi ông nêu lên. Chúng đơn sơ ư? Đúng thế. Chúng mạnh mẽ không? Tuyệt đối. Bạn có thể có được những câu hỏi nào vừa đơn sơ vừa mạnh mẽ như thế không?

Kỹ năng tạo sức mạnh

Học cách hỏi những câu hỏi mạnh trong những thời điểm nguy kịch là một kỹ năng quyết định đã kéo tôi ra khỏi những giờ phút khắc nghiệt nhất trong đời mình. Một trong những phương pháp tôi đã khám phá ra để nâng cao chất lượng cuộc đời mình là mô phỏng những câu hỏi quen thuộc của những người mà tôi ngưỡng mộ. Nếu bạn gặp một ai vô cùng sung sướng, tôi dám đoán chắc với bạn là có một lý do nào đó. Lý do là người này tập trung một cách nhất quán vào những điều làm cho họ sung sướng, nghĩa là họ biết hỏi những câu hỏi về thế nào là hạnh phúc. Bạn hãy tìm ra những câu hỏi của họ và bạn sẽ bắt đầu cảm nghiệm giống như họ từng cảm nghiệm.

Có những câu hỏi chúng ta sẽ không cần xét đến. Lấy ví dụ của Walt Disney. Ông không bao giờ để ý đến những câu hỏi xem các tổ chức của ông có thể thành công hay thất bại. Không có nghĩa là ông-nhà sáng tạo Vương Quốc Thần Kỳ không có những câu hỏi hiệu quả. Ông nội tôi, Charles Shows từng là người viết kịch bản cho Walt Disney trước khi cụ chuyển sang làm việc cho Hanna-Barbera để làm các phim hoạt hình với các nhân vật như Yogi và Huckleberry Hound. Cụ kể lại cho tôi rằng mỗi khi họ làm một chương trình mới hay một kịch bản mới, Disney có một cách độc đáo để yêu cầu năng suất. Ông vẽ trên cả một bức tường lớn kế họach, kịch bản, hay ý tưởng, rồi mọi người trong công ty sẽ đến xem và viết vào đó những câu trả lời cho câu hỏi: “Chúng ta có thể cải thiện điều này ra sao?” Mỗi người sẽ viết ra giải pháp của mình, viết đầy những gợi ý của họ trên bức tường. Rồi Disney duyệt qua từng câu trả lời cho câu hỏi của ông. Bằng cách này, Walt Disney sử dụng được nguồn tài năng của từng người trong công ty, để sản xuất ra những kết quả đáng với chất lượng mà công sức ông đã bỏ ra.

Bạn hãy tự đặt ra những câu hỏi hiệu quả cho mình ngay bây giờ. Bạn thực sự hạnh phúc về điều gì trong cuộc sống của bạn ngay lúc này? Điều gì thực sự tuyệt vời trong đời sống của bạn hôm nay? bạn thực sự phải biết ơn về điều gì? Hãy dành ít phút suy nghĩ đến câu trả lời và xem bạn thích thú thế nào khi biết rằng mình có những lý do chính đáng để cảm thấy tuyệt vời lúc này.

Sức mạnh của giả thuyết

Những câu hỏi có sức ảnh hưởng đến những điều chúng ta tin tưởng và vì thế ảnh hưởng đến những gì chúng ta nghĩ là có thể hay không thể. Đó là sức mạnh của giả thuyết, là điều bạn phải hết sức lưu ý.

Các giả thuyết chuẩn bị cho chúng ta chấp nhận những sự kiện có thể đúng hay không và có thể được người khác áp dụng cho chúng ta, hay chính chúng ta áp dụng cho mình trong tiềm thức.

Một ví dụ xảy ra trong cuộc bầu cử Tổng thống Mỹ năm 1988, ngay sau khi George Bush công bố Dan Quayle đứng chung trong danh sách tranh cử chức Phó tổng thống. Một chương trình tin truyền hình đã tổ chức một cuộc thăm dò cấp quốc gia và xin dân chúng trả lời cho câu hỏi, “Bạn có đặt nặng vấn đề Dan Quayle đã sử dụng ảnh hưởng gia đình mình để gia nhập đội Vệ Binh Quốc Gia và nhờ đó tránh phục vụ trong quân đội ở Việt Nam không?” Tất nhiên giả thuyết hàm ẩn trong câu hỏi này là quả thực Dan Quayle đã sử dụng ảnh hưởng gia đình mình để được một lợi thế không chính đáng – nhưng đây là chuyện chưa hề được chứng minh. Thế nhưng dân chúng trả lời như thể là mọi chuyện đã được chứng minh rồi. Họ không hề chất vấn nó, mà chỉ tự động chấp nhận nó.

Tệ hơn nữa, nhiều người còn trả lời là họ vô cùng tức giận về sự kiện này. Không hề có bằng cớ nào trước đó cả! Tiếc thay, tiến trình này lại xảy ra quá thường xuyên; chúng ta áp dụng nó cho mình và cho người khác quá dễ dãi. Đừng để mình bị rơi vào cái bẫy làm ta chấp nhận những giả thuyết tiêu cực của người khác hay của chính mình.

Các câu hỏi làm thay đổi các nguồn lực có sẳn nơi chúng ta. Trong lãnh vực kinh doanh, các câu hỏi mở ra những thế giới mới và cho chúng ta tiếp cận những nguồn lực mà trước đây chúng ta không biết là mình có. Ở công ty Ford Motor, Chủ tịch đã nghĩ hưu Donald Petersen nổi tiếng vì những câu hỏi lặp đi lặp lại: “Anh nghĩ gì? Công việc của anh có thể cải thiện ra sao?” Một lần, Petersen đã hỏi một câu hỏi làm tăng vọt lợi nhuận của công ty và dẫn đưa công ty đến chổ thành công lớn. Ông đã hỏi chuyên gia quốc tế Jack Telnack, “Anh có thích những chiếc xe anh đang thiết kế không?” Telnack đáp, “Không, thực tình tôi không thích”. Rồi Petersen hỏi lại anh ta một câu hỏi quyết định, “Vậy tại sao anh không phớt lờ ban quản lý đi và thiết kế một chiếc xe đúng ý anh?”

Nhà thiết kế thực hiện đúng từng lời nói của ông chủ tịch và đã thiết kế ra chiếc Ford Thunderbird 1983, là tiền thân cho những kiểu xe Taurus và Sable sau này. Vào năm 1987, dưới sự lãnh đạo của nhà vô địch đặt câu hỏi Petersen, Ford đã qua mặt General Motor về mức lợi nhuận và ngày nay Taurus là một trong những mẫu xe tuyệt vời nhất được chế tạo.

Donald Petersen là một ví dụ tuyệt vời về người đã biết sử dụng thực sự khả năng đặt câu hỏi không thể tin được. Chỉ với một câu hỏi đơn sơ, ông đã hoàn toàn thay đổi số phận của Ford Motor Company. Bạn và tôi đều có cùng sức mạnh ấy nơi mình bất cứ lúc nào, các câu hỏi chúng ta đặt ra cho mình có thể hình thành quan niệm của chúng ta về bản thân mình, về khả năng của mình và về những gì chúng ta muốn làm để đạt được ước mơ của mình.

Một điều chúng ta cần nhớ là các niềm tin của chúng ta ảnh hưởng tới những câu hỏi mà chúng ta có thể đặt ra. Nhiều người có thể không bao giờ nêu câu hỏi, “Bằng cách nào tôi có thể đảo ngược thế cờ?” Chỉ vì mọi người chung quanh họ đều bảo họ rằng đây là chuyện không thể. Họ sẽ cảm thấy làm chuyện này sẽ chỉ là công dã tràng mà thôi. Bạn hãy ý tứ tránh những câu hỏi tiêu cực, vì bạn sẽ nhận được những câu trả lời tiêu cực. Chỉ có một điều hạn chế các câu hỏi của bạn, đó là niềm tin của bạn về điều gì là có thể. Tôi có một niềm tin cơ bản đã giúp tôi hình thành định mệnh nhân bản và nghề nghiệp của mình, đó là nếu tôi cứ tiếp tục nêu những câu hỏi, tôi sẽ nhận được câu trả lời. Điều cần là tạo ra một câu hỏi tốt, chúng ta sẽ nhận được một câu trả lời tốt.

Những câu hỏi giúp giải quyết vấn đề

Điều chủ yếu là khai triển một mẫu những câu hỏi nhất quán mang lại hiệu quả cho bạn. Bạn và tôi biết quá rõ rằng, dù chúng ta sống thế nào, chắc chắn cũng có những lúc mà chúng ta phải đối mặt với những điều mà chúng ta gọi là “Vấn đề”: những cản vật trên bước đường thăng tiến nhân bản và nghề nghiệp của chúng ta. Mọi người, bất kể là ở giai đoạn thành đạt nào của cuộc đời, đều phải đối phó với những “món quà” đặc biệt này.

Câu hỏi không phải là bạn có hay không có những vấn đề, mà bạn sẽ giải quyết chúng thế nào khi bạn gặp chúng. Tất cả chúng ta cần có một phương pháp hệ thống để xử lý những thách đố trong cuộc đời. Vì thế, khi nhận ra rằng khả năng đặt câu hỏi giúp thay đổi trạng thái của mình và cho nguồn sức mạnh và giải pháp, tôi đã tìm đến phỏng vấn một số người và hỏi xem họ đã giải quyết các vấn đề họ gặp bằng cách nào. Tôi khám phá ra có một số câu hỏi có vẻ rất nhất quán. Sau đây là một danh sách năm câu hỏi mà tôi sử dụng cho mọi loại vấn đề xảy đến và tôi có thể nói với bạn rằng chúng đã hoàn toàn thay đổi phẩm chất đời sống tôi. Nếu bạn quyết định chọn những câu hỏi này, chúng cũng sẽ có tác dụng đối với bạn như vậy.

Danh sách những câu hỏi giúp giải quyết vấn đề

1. Vấn đề này có gì là quan trọng không?

2. Điều gì còn chưa hoàn hảo?

3. Tôi đang muốn làm gì để đạt kết quả mình mong muốn?

4. Tôi đang muốn không làm gì để đạt kết quả mình mong muốn?

5. Tôi có thể cảm thấy thích thú ra sao khi tôi làm điều cần thiết để đạt kết quả mình mong muốn?

“Ai không biết hỏi thì không biết sống”

-NGẠN NGỮ

Mỗi sáng khi thức dậy, chúng ta đặt ra cho mình những câu hỏi. Khi tắt chuông đồng hồ báo thức, bạn hỏi mình câu hỏi gì? Có phải là, “Tại sao mình phải dậy ngay bây giờ?” “Sao không có nhiều giờ hơn trong một ngày?” “Hay là mình nằm nán lại thêm chỉ một giờ nữa thôi?” Và khi bạn đi đánh răng rửa mặt, bạn hỏi câu hỏi gì? “Tại sao hôm nay tôi phải đi làm?” “Hôm nay giao thông có bị kẹt lắm không?” Nhưng bạn sẽ thỏai mái hơn nếu mỗi sáng thức dậy bạn đều ý thức bắt đầu hỏi một mẫu câu hỏi nhất quán giúp bạn cảm thấy hạnh phúc, phấn khởi và biết ơn cuộc đời. Hiển nhiên những câu hỏi như thế sẽ làm cho bạn cảm thấy phấn khởi với bất kỳ điều gì xảy ra trong ngày.

Tôi đã soạn ra cho mình một danh sách câu hỏi để tự hỏi mình mỗi buổi sáng khi thức dậy. Điều kỳ diệu ở đây là bạn có thể thực hiện nó đang lúc bạn đi tắm, rửa mặt, cạo râu, chải đầu, v.v…Tôi nhận thấy chúng ta cần vung trồng một số cảm xúc để giúp chúng ta sống thoải mái và sung sướng. Nếu không, bạn có thể thành công mà vẫn cảm thấy như mình thất bại. Vậy bạn hãy dành thời giờ xem lại những câu hỏi sau đây và bỏ ra ít phút để cảm nghiệm sâu sắc những cảm xúc mà mỗi câu hỏi gợi ra cho bạn.

Những câu hỏi tạo nghị lực ban sáng

1. Tôi vui sướng vì điều gì trong đời mình bây giờ?

2. Tôi phấn khởi vì điều gì trong đời mình bây giờ?

3. Tôi hãnh diện vì điều gì trong đời mình bây giờ?

4. Tôi biết ơn vì điều gì trong đời mình bây giờ?

5. Tôi thích thú vì điều gì nhất trong đời mình ngay bây giờ?

6. Tôi nhiệt tình vì điều gì trong đời mình ngay bây giờ?

7. Tôi yêu thương ai? Ai yêu thương tôi?

Những câu hỏi tạo nghị lực ban tối

1. Tôi đã cống hiến điều gì hôm nay?

2. Tôi đã học được điều gì hôm nay?

3. Ngày hôm nay đã thêm gì cho phẩm chất cuộc đời tôi hay tôi có thể sử dụng ngày hôm nay thế nào để đầu tư vào tương lai của mình?

Và bạn có thể lặp lại những câu hỏi ban sáng.

Một câu hỏi về vận mệnh

Một trong số những người tôi ngưỡng mộ – cũng là một con người đam mê nhất mà tôi từng gặp – Là Leo Buscaglia, tác giả của Tình Yêu và nhiều sách nổi tiếng trong lãnh vực quan hệ nhân bản. Một điều vĩ đại nơi con người này là ông liên tục hỏi mình một câu hỏi mà cha ông đã tiêm nhiễm vào đầu óc ông từ hồi niên thiếu. Mỗi ngày khi bữa ăn tối, cha ông luôn hỏi ông, “Leo, hôm nay con đã học được gì?” Leo phải trả lời và phải có câu trả lời chất lượng. nếu ông chưa học được điều gì thực sự ở trường ngày hôm đó, ông phải chạy vào thư viện lấy sách bách khoa và học một điều gì rồi kể lại cho cha ông. Ông nói rằng cho tới ngày hôm nay, không bao giờ ông lên giường ngủ trước khi học được một điều gì mới mẻ có giá trị thục sự trong ngày hôm đó. kết quả là đầu óc ông luôn linh hoạt và phần lớn niềm say mê và ham học của ông đã bắt nguồn từ câu hỏi này, được hỏi liên tục, từ nhiều thập niên trước.

Một số những câu hỏi quan trọng nhất chúng ta sẽ hỏi mình trong đời sống là, “Cuộc đời tôi thật sự là để làm gì?” “Tôi thực sự dấn thân làm gì?” “Tại sao tôi ở đây?” và “Tôi là ai?” Những câu hỏi này có sức mạnh khôn lường, nhưng nếu bạn đợi để câu trả lời hoàn hảo, bạn sẽ gặp rắc rối lớn đấy. Thông thường, bạn nên tin tưởng và hành động theo câu trả lời do cảm xúc đầu tiên của bạn đem đến. Đây là điểm cuối cùng tôi muốn nhắc nhở bạn ở đây. Tới một lúc nào đó bạn phải ngưng đặt câu hỏi để tiến tới.

Nếu bạn cứ hỏi mãi, bạn sẽ đi đến chổ hoang mang, thế mà chỉ có những hành động chắc chắn mới mang lại kết quả. Tới một lúc nào đó bạn phải ngưng đánh giá để bắt đầu hành động. Như thế nào? Bạn sẽ quyết định điều gì là quan trọng nhất đối với bạn, ít ra là trong lúc đó và dùng năng lực bản thân của bạn để đi cho đến cùng và thay đổi phẩm chất đời bạn.

Vậy bạn hãy để tôi hỏi bạn một câu hỏi. Nếu có một hành động mà bạn có thể làm ngay để thay đổi phẩm chất những cảm xúc và tình cảm của bạn mỗi ngày trong cuộc sống, liệu bạn có muốn biết về hành động đó không? Thế thì chúng ta sẽ bàn đến nó ngay ở chương kế tiếp đây…

“Cảm xúc nào tập hợp toàn thể con người bạn

và nâng cao bạn lên là cảm xúc tinh tuyền;

Cảm xúc nào chỉ xâm chiếm một phần con người bạn

và bóp méo bạn là cảm xúc thô thiển”.

-RAINER MARIA RILKE

“Lấy cho tôi cú phê đầu tiên”. Elvis Presley luôn luôn ra lệnh như thế để người ta đem đến cho mình liều thuốc đầu tiên đưa mình vào giấc ngủ, sau mỗi buổi tối trình diễn với tất cả sức lực. Người trợ lý của Elvis sẽ mở gói thứ nhất và cho anh uống “Liều thường ngày”: các viên thuốc an thần màu cầu vồng (Amytal, Carbrital, Nembutal hay Seconal) các viên Quaaludes, Valium và Placidyl, rồi ba mũi chích Demerol ngay phía dưới vai.

Trước khi anh đi ngủ, ban hậu cần của anh gồm những người đứng trực ngày đêm bắt tay vào công việc. Thực là một cuộc chạy đua để xem Ông Vua có thể tiêu thụ được bao nhiêu thức ăn trước khi thiếp ngủ. Bình thường anh ăn hết ba ổ bánh mì kẹp phó mát và thịt và sáu hay bảy trái chuối trước khi thiếp ngủ. Nhiều khi các người giúp việc phải moi thức ăn từ cổ họng anh ra để anh khỏi chết ngạt. Thế là Elvis bắt đầu ngủ khoảng 4 giờ.

Anh ta đi đứng chệnh choạng đến nỗi người ta phải khênh xốc vô phòng tắm và đây là lúc anh kêu cú phê thứ hai của mình bằng cách yếu ớt níu lấy áo người trợ lý. Elvis không thể tự mình uống thuốc, vì thế người giúp việc phải bỏ thuốc vô miệng anh ta, rồi từ từ đổ nước vào để cho viên thuốc trôi xuống.

Ít khi Elvis còn đủ sức để gọi cú phê thứ ba. Nhưng theo lệ thường, người trợ lý sẽ cho anh ta uống đủ liều và để anh ngủ tiếp cho tới trưa, là lúc Ông Vua bừng dậy và cơ thể đòi dộng thêm dexedrine và tẩm cocain vào đầu bông gòn rồi hít trước khi lên sàn diễn trở lại.

Vào ngày anh ta chết, Elvis vẫn còn tỉnh táo và đã để dành đủ ba liều thường dùng để kết liễu đời mình. Làm sao một con người nổi tiếng đến thế, được hàng triệu con người ngưỡng mộ và gần như có đủ mọi thứ trên đời, lại truyền miên lạm dụng thân thể mình và tự kết liểu đời mình một cách ghê sợ đến thế? Theo David Stanley, người anh em cùng mẹ khác cha với Elvis, lý do là anh ta thích ghiền thuốc và sống trong mơ màng hơn là ý thức và cảm thấy khổ sở.

Tiếc thay, cũng không hiếm những nhân vật nổi tiếng-những danh nhân trong sự nghiệp nghệ thuật và kinh doanh- cũng tự hủy hoại đời mình, trực tiếp hay gián tiếp. Chúng ta có thể kể các văn sĩ như Ernest Hemingway và Sylvia Plath, các diễn viên như William Holden và Freddie prinze, các ca sĩ như Mama cass Elliot và Janis Joplin. Họ có điểm gì chung? Trước hết, họ không còn tồn tại và tất cả chúng ta đã mất họ. Thứ hai, họ đã mua được một hóa đơn viết rằng, “Ngày nào đó, ai đó, cách nào đó, cái gì đó…và rồi tôi sẽ hạnh phúc”. Nhưng khi họ thành đạt, khi họ đạt tới đỉnh cao danh vọng và chạm được tới Thiên Đàng của Mộng Tưởng, họ khám phá ra rằng hạnh phúc vẫn còn ở xa. Vì thế họ tiếp tục theo đuổi, kéo dài sự đau khổ của cuộc sống bằng rượu, thuốc lá, ma túy, nhậu nhẹt, cho tới khi rốt cuộc họ chìm vào sự quên lãng mà họ khao khát. Họ không bao giờ khám phá ra nguồn hạnh phúc đích thực.

Ngược lại, ta hãy đối chiếu những câu chuyện trên đây với một lá thư mà tôi mới nhận được từ một người phụ nữ đã sử dụng những bài học tôi cống hiến để thay đổi hoàn toàn phẩm chất đời sống của chị. Lá thư viết như sau:

Ông Tony thân mến,

Tôi đã từng bị hành hạ nặng nề trong đời, từ tuổi ấu thơ cho đến khi người chồng thứ hai của tôi qua đời. Hậu quả của sự hành hạ và của những chấn thương trầm trọng là tôi mắc bệnh tâm thần được gọi là rối loạn đa nhân cách (MPD). Nơi tôi có 49 nhân cách khác nhau, không nhân cách nào biết đến nhân cách khác hay những gì xảy ra cho nhân cách khác.

Điều thoải mái duy nhất tôi có được là trong suốt 49 năm trong tình trạng đa nhân cách là thái độ tự hủy hoại của mình. Nghe có vẻ kỳ quặc, nhưng sự tự hủy hoại thường đem lại cho mình sự thoải mái. Tôi đã thử tự sát nhiều lần không thành công và sau một lần thất bại, tôi được đưa vào bệnh viện và được một bác sĩ săn sóc. Để thống nhất các nhân cách, tôi phải đi ngược trở về chấn thương đầu tiên đã tạo nên mỗi nhân cách. Tôi phải nhớ lại, sống và cảm nghiệm lại chấn thương đó. Mỗi nhân cách khác nhau của tôi đều xử lý một chức năng đặc biệt, một khả năng gợi nhớ riêng và một điệu cảm xúc duy nhất. Tôi đã làm việc với một chuyên gia trong lãnh vực MPD và ông này đã giúp tôi thống nhất tất cả 49 nhân cách trong tôi thành một. Động cơ khiến tôi kiên trì đi theo suốt những tiến trình khác nhau này là cảm giác rằng tất cả những con người có trong tôi đều rất bất hạnh và cuộc đời tôi đã trở nên vô cùng hổn độn (nhân cách này không hề biết những nhân cách khác đang làm gì và chúng tôi thấy mình rơi vào đủ các tình huống và địa điểm khác nhau mà khi kết thúc tôi không còn nhớ lại được điều gì.) Chúng tôi đã tưởng là khi thống nhất thành một con người chúng tôi có thể hạnh phúc-mục tiêu tối hậu của mình.

Đó chính là quan niệm sai lạc của tôi. Tôi chóang váng! Tôi đã sống một năm như trong địa ngục. Tôi thấy mình vô cùng bất hạnh và đau buồn vì từng nhân cách của mình. Tôi thương nhớ từng người và mong muốn họ trở lại trong tôi như trước kia. Điều này quá khó và năm ấy nhiều lần tôi đã tự sát, rồi tôi lại được đưa vào bệnh viện.

Năm ngoái, tình cờ tôi xem chương trình của ông trên tivi và tôi đã đạt mua loạt băng ghi âm 30 ngày luyện tập Sức Mạnh bản thân. Tôi nghe đi nghe lại, áp dụng tất cả những điều tôi học được trong băng. Tôi thoát ra được thế bí khi tôi bắt đầu nghe chương trình đối thoại hàng tháng của ông mang tựa đề ĐỐI THOẠI VỀ SỨC MẠNH. Tôi học được những điều ông hướng dẫn trong tình trạng một nhân cách duy nhất đang khi trước đây tôi luôn luôn sống trong tình trạng đa nhân cách. Lần đầu tiên trong suốt 50 năm cuộc đời tôi đã học biết rằng hạnh phúc xuất phát từ nội tâm. Tôi đã trở thành một con người duy nhất và bây giờ tôi có thể nhớ lại những điều kinh khủng mà mỗi nhân cách trong 49 nhân cách của tôi trước đây từng trải qua. Khi những ký ức này xuất hiện, tôi có thể nhìn thấy chúng và nếu chúng trở nên không thể chịu đựng nổi, bây giờ tôi có thể thay đổi mục tiêu chú ý của mình một cách thống nhất chứ không rời rạc như trước. Tôi không còn phải đưa mình vào tình trạng hôn mê mất trí nhớ và nhảy sang một nhân cách khác nữa.

Tôi đang ngày càng học được nhiều điều hơn về bản thân mình và tôi đang học được cách sống đời sống của một con người thống nhất. Tôi biết mình còn nhiều điều để làm và nhiều điều để khám phá. Tôi đang đề ra cho mình những mục tiêu và dự trù kế họach để đạt được chúng. Hiện nay tôi đã bắt đầu giảm cân và nhắm tới mức cân lý tưởng của mình vào dịp lễ Chúa Giáng Sinh (một món quà quý báu đối với tôi). Tôi cũng biết rằng mình mong muốn có một mối quan hệ lành mạnh, không lạm dụng với một người đàn ông. Trước thời gian tôi nằm viện, tôi đã làm việc trọn giờ cho IBM và tôi từng có 4 doanh nghiệp. Ngày nay, tôi đang điều hành một doanh nghiệp mới và đang hưởng được những kết quả tốt đẹp về việc tăng doanh số mà tôi đã thực hiện được kể từ khi tôi rời bệnh viện. Tôi đang dần dần biết các con, các cháu của mình, nhưng quan trọng hơn cả, tôi đang biết chính mình.

Kính thư,

Elizabeth Pietrzak

Bạn mong muốn gì?

Bạn hãy tự hỏi mình thật sự muốn gì trong đời. Bạn muốn một cuộc hôn nhân hạnh phúc, muốn được con cái kính trọng? Bạn muốn có thật nhiều tiền, xe hơi đời mới, làm ăn phát đạt, một ngôi nhà nguy nga? Bạn muốn đi du lịch khắp thế giới, viếng thăm những cảng xa lạ, những di tích lịch sử quí báu? Bạn muốn được hàng triệu người ngưỡng mộ bạn như một nhạc sĩ rock hay một danh nhân với ngôi sao của bạn trên đại lộ Hollywood? Bạn muốn để tiếng lại cho hậu thế như một nhà phát minh ra máy đi trở ngược lại thời gian? Bạn muốn làm việc với mẹ Teresa để cứu vớt thế giới, hay đóng một vai trò chủ động trong việc thăng tiến môi trường sống của con người?

Dù bạn muốn hay khao khát điều gì, có lẽ bạn phải tự hỏi mình, “Tại sao tôi muốn những điều ấy?” Rốt cuộc bạn sẽ đi đến kết luận rằng sở dĩ bạn muốn những điều ấy hay những kết quả ấy là vì bạn coi chúng như những cảm giác nào đó, những cảm xúc hay những tâm trạng mà bạn mong muốn.

Mọi cảm xúc của chúng ta không là gì khác hơn một chuỗi những cơn bão sinh học trong bộ não của chúng ta và chúng ta có thể để nó bộc phát bất cứ lúc nào. Nhưng trước tiên chúng ta phải học cách kềm chế chúng một cách có ý thức thay vì chỉ sống bằng phản xạ. Hầu hết phản xạ cảm xúc của chúng ta là những phản xạ đối với môi trường mà chúng ta học được. Chúng ta hình thành một số bằng ý thức của mình, số khác đến với chúng ta một cách vô thức.

Chỉ cần ý thức rõ những yếu tố này cũng cho chúng ta cơ sở để hiểu rõ sức mạnh của trạng thái. Hiển nhiên chúng ta làm bất cứ điều gì cũng là để tránh đau khổ và đạt sự thõa mãn, nhưng chúng ta có thể tức khắc thay đổi những gì chúng ta tin là sẽ dẫn đến sướng hay khổ bằng cách định hướng lại tiêu điểm chú ý của mình và thay đổi các trạng thái tâm sinh lý của mình.

Hành động xấu hay tốt khác nhau không phải vì khả năng của chúng ta mà vì trạng thái tâm hồn hay thể lý của chúng ta vào một lúc nào đó. Để thay đổi khả năng của bạn, hãy thay đổi trạng thái. Để khơi mở nguồn tiềm năng dồi dào trong bạn, hãy đưa mình vào một trạng thái bén nhạy và mong chờ và điều kỳ diệu sẽ xảy ra!

Vậy chúng ta có thể thay đổi các trạng thái cảm xúc của mình như thế nào? Bạn hãy coi các trạng thái của mình hoạt động giống như chiếc máy TV. Để có màu sắc rực rỡ, sống động với âm thanh tuyệt vời, bạn cần cắm dây điện và bật công tắc. Bật công tắc chức năng sinh lý của bạn thì cũng giống như cung cấp điện cho máy TV hoạt động. Bạn cần phải khởi động chức năng sinh lý của bạn, nghĩa là cả cơ thể bạn, để đưa nó vào hoạt động. Bạn có khi nào thức dậy rồi đi thơ thẩn quanh nhà không biết làm gì, không thể suy nghĩ được điều gì cho tới khi bạn vận động cơ thể để cho máu lưu thông đều khắp người bạn không? Sau khi đã rời khỏi tình trạng “ù lỳ”, máy được bật lên, thế là các ý tưởng lập tức đến với bạn. Nếu bạn ở trong tình trạng xấu, bạn sẽ không nhận được điều gì, dù bạn có những ý tưởng hay.

Có vô số cảm giác, vô số cách nhìn về hầu như mọi khía cạnh trong cuộc đời. Bạn luôn có sẳn mọi cảm giác mà bạn mong muốn và bạn chỉ cần tìm đúng chúng. Và có hai cách đơn giản để tìm chúng và để thay đổi tâm trạng của bạn: thay đổi cách bạn vận dụng chức năng sinh lý của mình, hay thay đổi tiêu điểm của mình.

Sinh Lý:

SỨC MẠNH VẬN ĐỘNG

Một trong những sự phân biệt có tác dụng mạnh là: cảm xúc là do sự vận động tạo nên. Mọi cảm giác của chúng ta đều là kết quả của cách chúng ta vận dụng thân thể. Ngay cả những thay đổi nhỏ nhất biểu hiện nơi khuôn mặt hay điệu bộ của chúng ta cũng làm thay đổi cảm xúc của mình vào lúc đó và vì thế cũng thay đổi cách đánh giá đời sống chúng ta-cách chúng ta suy nghĩ và hành động.

Mỗi cảm xúc chúng ta có đều gắn liền với một đặc điểm sinh lý chuyên biệt: điệu bộ, nhịp thở, mỗi cử động, vẻ mặt. Nếu bạn biết cách sử dụng cơ thể khi ở trong những trạng thái cảm xúc nào đó, bạn có thể trở lại những trạng thái đó, hãy tránh nó, bằng cách đơn giản là thay đổi cử động cơ thể của bạn. Điều rắc rối là hầu hết chúng ta chỉ giới hạn mình vào một số mẫu tập quán sinh lý ít ỏi nào thôi. Chúng ta chấp nhận những mẫu này mà không nhận thức được tầm quan trọng to lớn của chúng trong việc hình thành cung cách ứng xử của chúng ta từng lúc.

Nếu bạn thường sử dụng cơ thể bạn một cách yếu ớt, nếu bạn quen để lưng bạn khòm xuống, nếu bạn đi đứng như thể bạn đang mệt mỏi, bạn sẽ cảm thấy mệt mỏi thật. Không thể khác hơn được, vì cơ thể của bạn hướng dẫn cảm xúc của bạn. Tình trạng cảm xúc bạn đang có lại ảnh hưởng ngược lại trên cơ thể bạn và thế là bắt đầu một cái vòng lặp vô tận.

Bạn có thể làm gì để thay đổi ngay lập tức trạng thái của bạn và nhờ đó thay đổi cảm giác và cung cách hành động của ban? Bạn hãy hít một hơi dài qua mũi rồi thở mạnh qua miệng. Hãy nhe răng hết cả hai bên hàm của bạn rồi cười to với vợ hay con cái bạn. Nếu bạn thực sự muốn thay đổi đời sống mình, bạn hãy dành 7 ngày tiếp theo luyện tập trước một tấm gương, mỗi ngày năm lần, mỗi lần một phút, nhớ cười banh hàm ra đến tận mang tai. Bạn sẽ cảm thấy rất ngớ ngẩn, nhưng chính cử động này của cơ thể bạn sẽ kích động não của bạn để khiến sự liên tưởng tới niềm vui trở thành tập quán nơi bạn. Bạn hãy làm đi và hưởng niềm vui của nó!

Có một tiêu điểm:

SỨC MẠNH TẬP TRUNG

Nếu bạn muốn, bạn có thể làm cho mình rơi vào tình trạng buồn sầu vào một thời điểm nào không? Chắc chắn là được, chỉ cần bạn tập trung nhớ lại một sự việc gì thật đau buồn trong quá khứ. Tất cả chúng ta đều phải trải qua một số kinh nghiệm khá buồn trong quá khứ. Nếu bạn tập trung vào nó, hình dung ra nó và suy nghĩ về nó trong chốc lát, bạn sẽ mau chóng bắt đầu cảm nghiệm nó.

Nếu bạn muốn cảm thấy mình đang ngất ngây vui sướng ngay lúc này, bạn có thể làm được không? Rất dễ. Bạn chỉ cần tập trung nhớ lại một giây phút nào đó trong quá khứ bạn đã từng sung sướng ngất ngây vì một điều gì đó. Hoặc bạn có thể tập trung nghĩ về những điều bạn đang ngây ngất say mê trong đời ngay bây giờ, những gì bạn cảm thấy là tuyệt vời trong cuộc đời. Hơn nữa, bạn còn có thể tập trung suy nghĩ về những chuyện chưa từng xảy ra, mà bạn vẫn có thể cảm thấy ngất ngây.

Sức mạnh tập trung vào một tiêu điểm là thế! Chúng ta tập trung vào bất cứ tiêu điểm nào, thì tiêu điểm ấy sẽ trở thành ý tưởng thực tại của chúng ta.

Muốn thay đổi đời sống,

hãy thay đổi trạng thái của mình

Giờ đây bạn đã có thể thay đổi trạng thái của mình bằng nhiều cách và tất cả đều hết sức đơn giản. Bạn có thể thay đổi cử động cơ thể của mình ngay tức khắc bằng cách chỉ cần thay đổi nhịp thở. Bạn có thể thay đổi tiêu điểm tập trung của mình bằng cách chọn lựa những gì phải tập trung vào, hay thứ tự những điều phải tập trung, hay cách làm những điều ấy. Bạn có thể thay đổi các khuôn mẫu của mình. Nếu bạn từng quen tập trung vào những điều xấu nhất có thể xảy ra, bạn hãy chấm dứt tình trạng này. Ngay bây giờ, bạn hãy bắt đầu tập trung vào những điều tốt nhất.

Điều cơ bản trong đời sống là có vô số đường lối khác nhau để hướng dẫn đời sống mình, khiến cho đời sống trở thành một nghệ thuật. Tiếc thay, nhiều người chỉ áp dụng rất ít đường lối để thay đổi trạng thái của mình: Họ ăn uống quá nhiều, uống rượu quá đáng, ngủ quá nhiều, mua sắm quá nhiều, hút thuốc, hay sử dụng ma túy- chẳng điều nào ích lợi cho chúng ta, nhưng chúng lại có thể mang đến những tai họa khốc hại. Vấn đề trầm trọng nhất là nhiều hậu quả tai hại này chồng chất lên nhau, khiến chúng ta không nhận ra chúng và khi nhận ra thì đã quá muộn. Đó là điều đã xãy ra cho Presley và tiếc thay, cũng đã xãy ra hàng ngày cho nhiều người khác.

Nếu bạn thấy có những điều bạn cần phải làm nhưng bạn không có động lực để làm, bạn nên biết là mình đang không ở trong tình trạng thích hợp. Bạn phải coi đó là một mệnh lệnh, mệnh lệnh bắt buộc bạn làm bất cứ điều gì để thay đổi tình trạng của bạn, bằng cách thay đổi vận động sinh lý hay thay đổi tiêu điểm tập trung của mình. Bạn phải có một trạng thái quyết tâm thì mới thành công được.

“Mọi giây phút vĩ đại và quyết định trong lịch sử thế giới

đều là chiến thắng của một nhiệt tình nào đó”

-RALPH WALDO EMERSON

Bạn có biết cách làm cho mình cảm thấy dễ chịu không?

Trong một chuyến đi công tác ở Toronto, tôi cảm thấy cơ thể khó chịu vì bị đau lưng rất nặng. Khi máy bay vừa hạ cánh, tôi đã bắt đầu nghĩ mình cần phải làm gì khi đến khách sạn. Lúc đó đã 10:30 tối, mà tôi lại phải dậy sớm sáng hôm sau để điều hành cuộc hội thảo. Tôi có thể ăn cái gì đó-cả ngày tôi đã nhịn đói-nhưng đã khuya quá rồi. Tôi có thể soạn lại giấy tờ và xem tin tức. Lúc đó tôi nhận ra rằng tất cả những hành động này chỉ là những chiến thuật để tôi tránh cơn đau lưng và có một trạng thái dễ chịu nào đó. Thế nhưng tất cả những hành động đó đều không có vẻ thúc bách tôi. Vì thế tôi đã phải nghĩ ra thật nhiều cách khác nữa để có thể cảm thấy dễ chịu, bất kể là về thời giờ hay nơi chốn.

Bạn có biết cách nào làm cho mình cảm thấy dễ chịu không? Một câu hỏi nghe có vẻ ngốc nghếch phải không? Thế nhưng, thực sự bạn có một danh sách những phương cách mạnh và đặc biệt để làm cho bạn cảm thấy dễ chịu vào một lúc nào đó không? Bạn có thể đạt được điều này mà không cần thức ăn, rượu, thuốc lá, ma túy, hay các nguồn gây nghiện khác không? Chắc chắn bạn có một số phương sách rồi, nhưng chúng ta nên mở rộng phương sách đó. Ngay bây giờ, bạn hãy ngồi xuống và viết ra một danh sách những điều bạn vẫn quen làm để thay đổi trạng thái cảm giác của bạn. Đang khi viết, bạn hãy thêm vào danh sách những điều bạn chưa hề làm nhưng có thể có tác dụng tích cực để thay đổi trạng thái của mình.

Bạn chớ ngừng bút khi bạn chưa viết ra được ít nhất là 15 cách khác nhau để giúp bạn cảm thấy khoan khoái. Bài luyện tập này bạn có thể làm đi làm lại mãi cho tới khi bạn có được một danh sách dài gồm cả trăm phương cách khác nhau.

Khi tôi viết danh sách đó cho mình, tôi nhận ra việc chơi nhạc là một trong những cách mạnh nhất giúp tôi thay đổi trạng thái của mình. Đọc sách cũng là một cách để tôi cảm thấy khoan khoái vì nó thay đổi tiêu điểm của tôi và tôi thích học hỏi- nhất là đọc những sách mang lại kiến thức và thông tin và có những điều tôi có thể đem áp dụng vào đời sống mình. Thay đổi tư thế vận động thân thể cũng là một cách tôi áp dụng để cắt đứt một trạng thái tiêu cực và đi vào một trạng thái phong phú.

Nếu bạn không có kế họach cho niềm vui,

bạn sẽ có chổ cho sự đau khổ

Tất cả bí quyết ở đây là tạo ra một danh sách vô tận những cách thức chúng ta có thể làm để giúp mình cảm thấy dễ chịu và nhờ đó không rơi vào những cách thức khác có tác dụng tiêu cực. Hãy làm cho danh sách này trở thành một thực tại, khai triển một kế họach cho niềm vui từng ngày và mọi ngày. Đừng chờ niềm vui tình cờ đến với bạn; hãy ấn định cho niềm vui đến: hãy dọn chỗ cho nó!

Tất cả những điều chúng ta đang nói là về việc điều khiển hệ thần kinh, thân thể và tiêu điểm tâm trí của bạn để nó liên tục tìm kiếm cách nào mà mọi điều ở trên đời này mang lại lợi ích cho bạn. Bạn nên nhớ rằng nếu bạn còn đang có những khuôn mẫu cảm xúc tiêu cực, đó là vì bạn đang sử dụng thân thể bạn theo thói quen cũ, hay bạn vẫn đang tiếp tục tập trung vào một tiêu điểm tiêu cực nào đó. Nếu bạn cần thay đổi tiêu điểm, thì có một công cụ hiệu quả tuyệt vời để giúp bạn thay đổi nó ngay tức khắc. Bạn cần biết rằng, “hỏi tức là trả lời”, là tựa đề sẽ được khai triển trong chương tiếp theo.